Առաջին օգնության արկղիկներ

Արտակարգ իրավիճակներում որպես վիրակապ կարող են ծառայել հանպատրաստից ձեռքի տակ եղած միջոցներ՝ բամբակյա լաթեր, հագուստ, մաքուր սրբիչներ և այլն։ Սակայն վերքերը վարակումից պաշտպանելու համար օգնություն ցուցաբերելիս միշտ ցանկալի է օգտագործել վարակազերծված վիրակապական նյութեր: Այդ պատճառով նախօրոք պատրաստած Առաջին օգնության արկղիկ ձեռքի տակ ունենալը շատ կարևոր է։Արկղիկում կարող են լինել տարբեր տեսակների, չափսերի և նշանակության վիրակապեր, մկրատ, ախտահանիչ նյութեր և այլն։ Այդպիսի արկղիկներ ցանկալի է ունենալ թե տանը, թե աշխատավայրում, թե մեքենայի մեջ: Պարունակության մոտավոր ցանկը բերված է ստորև։Առաջին օգնության արկղիկի պարունակության օրինակելի ցանկտարբեր չափերի ստերիլ անձեռոցիկներտարբեր չափերի փաթույթային վիրակապերեռանկյունաձև վիրակապերտարբեր չափերի կպչուն սպեղանիներանգլիական քորոցներկպչուն ժապավենստերիլ ռետինե ձեռնոցներառաձգական վիրակապերմկրատբռնիչդիմակներ՝ ներփչումներ կատարելու համարսպիրտ չպարունակող հականեխիչ լուծույթներ վերքերի մշակնամ համար ( պովիդոն-յոդ,բետադին)հականեխիչ լուծույթ ձեռքերի ախտահանման համար (սպիրտ պարունակող)հականեխիչ և անտիբիոտիկ քսուքներօճառնոթատետր, մատիտլապտերՁեր ընտանեկան Առաջին օգնության արկղիկի պարունակությունը կարող եք ինքներդ որոշել՝ ելնելով ընտանիքի անդամների տարիքից, նրանց առողջական վիճակից:Եթե ընտանիքի անդամ ունի որևէ հիվանդություն, ապա արկղիկում ընդգրկեք նաև բժշկի կողմից նրան նշանակված դեղամիջոցները:ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԱՐՄԻՐ ԽԱՉԻ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

Հոսպիտալացում, բժշկական անվճար ծառայություններ, արտոնյալ պայմաններով սպասարկվող խմբեր

Հիվանդների հոսպիտալիցումը իրականացվում է բյուջեի ամսական տրամադրման չափով։ Բյուջեի սպառման դեպքում, բժշկական կազմակերպությունը հիվանդների հոսպիտալիզացումն իրականացնում է պլանային կարգով, հերթագրման եղանակով, բացառությամբ հետևյալ ծառայությունների`- սոցիալական հատուկ կարևորություն ունեցող հիվանդությունները,- շրջապատի համար վտանգ ներկայացնող հիվանդությունները,- ծննդօգնություն,- 0-7 տարեկան երեխաների բուժօգնություն,- անհետաձգելի վիճակների բուժօգնություն:(Հիմք` ՀՀ կառավարության 2006 թվականի փետրվարի 9-ի N 291-Ն որոշման, Հավելված N 4, կետ 2. )Արտահիվանդանոցային բժշկական oգնությունը և սպասարկումը (բացառությամբ մասնագիտացված ստոմատոլոգիական բժշկական oգնության) իրականացվում է անվճար:Հիմք` ՀՀ կառավարության 2004 թվականի մարտի 4-ի թիվ 318-Ն որոշումԱմբուլատոր-պոլիկլինիկական օղակ, շտապ օգնության ծառայություններ, անհետաձգելի բուժօգնություն, հոգեբուժություն, տուբերկուլոզ, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ, ինֆեկցիոն այլ հիվանդություններ, մանկաբարձագինեկոլոգիական բուժօգնություն, ուռուցքաբանություն, վերակենդանացման միջոցառումները բնակչության բոլոր խմբերի համար մատուցվում են անվճար և արտոնյալ պայմաններով։Հիմք` «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկաման մասին» ՀՀ օրենք 1996թ.Սոցիալական փաթեթի շահառուների համար դժվարամատչելի հետազոտություններն ըստ ՀՀ կառավարության 27.03.2014թ. թիվ 375-ն որոշման` արտահիվանդանոցային պայմաններում իրականացվող առանձին հատուկ և դժվարամատչելի հետազոտությունների մասով գործում է համավճար:Հիմք` ՀՀ կառավարության 27 մարտի 2014թ թիվ 375-ն որոշումՊետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բուժօգնություն և սպասարկում ստանալու իրավունք ունեն բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերի ցանկում ընդգրկված քաղաքացիները՝ սահմանված ՀՀ կառավարության 04.03.2004թ. «Պետության կողմից երաշխավորված անվճար բուժօգնության և սպասարկման մասին» թիվ 318-Ն որոշման հավելված N 1-ով:Ըստ որի՝ աղքատության (ընտանեկան) նպաստի համակարգում ընդգրկված 38,00 և ավելի բարձր անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուներ1-ին խմբի հաշմանդամներ2-րդ խմբի հաշմանդամներ3-րդ խմբի հաշմանդամներՀաշմանդամ երեխաներ (մինչև 18 տարեկան)Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ և նրանց հավասարեցված անձինքՄիածնող երեխաներ (մինչև 18 տարեկան)Առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաներ (մինչև 18 տարեկան) և առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների թվին պատկանող անձինք (18-23 տարեկան)Բազմազավակ (մինչև 18 տարեկան 4 և ավելի անչափահաս երեխաներ ունեցող) ընտանիքների երեխաներՀայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ, ինչպես նաև ծառայողական պարտականությունները կատարելիս զոհված (մահացած) զինծառայողների ընտանիքների անդամներՉեռնոբիլի վթարի վերացման աշխատանքների մասնակիցներԲռնադատվածներԲժշկասոցիալական փորձաքննության իրավասու պետական մարմնի ուղեգրով լրացուցիչ բժշկական հետազոտության ենթարկվողներՀաշմանդամներից բաղկացած ընտանիքների երեխաներ (մինչև 18 տարեկան) մինչև 7 տարեկան երեխաներՆախազորակոչային և զորակոչային տարիքի անձինք (հիվանդանոցային և ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնություն, իսկ զորակոչային տարիքի անձանց` նաև հիվանդանոցային փորձաքննություն)Զինծառայողներ և նրանց ընտանիքների անդամներՁերբակալվածներ և ազատազրկման դատապարտվածներՄանկատներում և ծերանոցներում խնամվողներՄինչև 18 տարեկան` դիսպանսեր հսկողության տակ գտնվող երեխաներ։

Հաշմանդամություն ունեցող անձանց տրամադրվող բուժօգնությունը

Անձին հաշմանդամություն է սահմանվում բժշկասոցիալական փորձաքննության ոլորտում իրավասու պետական մարմինների` ՀՀ բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալության և նրա տարածքային մարմինների կողմից :Հաշմանդամներին երաշխավորվում է պետական բյուջեի միջոցների հաշվին որակյալ անվճար բժշկական օգնություն պետական բժշկական հիմնարկներում:Անձն առողջական խնդիրներ ունենալու դեպքում, եթե կարիք է առաջացել հաշմանդամության կարգավիճակ ստանալու, ապա պետք է դիմի իրեն սպասարկող պոլիկլինիկա կամ բժշկական կազմակերպություն, որտեղ անհրաժեշտ հետազոտություններից, ախտորոշման ճշգրտումից և բուժումներից հետո /առնվազն 3 ամիս` ամբուլատոր և հիվանդանոցային պայմաններում/, անհրաժեշտության դեպքում կտրվի ուղեգիր /ձև 88/` տարածքային բժշկասոցիալական փորձաքննական հանձնաժողով ներկայացնելու և փորձաքննվելու համար:1-ին և 2-րդ խմբերի հաշմանդամները և հաշմանդամ երեխաները ըստ դեղատոմսերի ապահովվում են դեղորայքով անվճար, իսկ 3-րդ խմբի հաշմանդամները` 50 տոկոս զեղչով, եթե չեն օգտվում ավելի արտոնյալ պայմաններով դեղորայք ստանալու իրավունքից:Հաշմանդամները իրավունք ունեն ամբուլատոր-պոլիկլինիկական հիմնարկներում և դեղատներում առաջնահերթ կարգով ապահովվելու սպասարկմամբ, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ընդհանուր և մասնագիտացված տիպի առողջարաններում` առողջարանային բուժմամբ:ԲԱՓՀ-ի եզրակացության համաձայն հաշմանդամների առողջարանային բուժման ուղեգրերով ապահովումը կատարվում է անվճար:1-ին, 2-րդ և 3-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձինք ներառված են անվճար կամ հավելավճարով բուժօգնություն կամ սպասարկում ստացողների ցանկում։ 2019թ․ հունիսի 27-ի կառավարության որոշմամբ 1-ին և 2-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցողները հնարավարություն ստացան պետպատվերի շրջանակներում՝ անվճար օգտվել սրտի վիրահատական ծառայություններից։ Բացի դրանից 1-ին և 2-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձինք նաև կարող են անվճար օգտվել նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաներով բուժօգնությունից:1-ին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար լիովին անվճար են նաև ստոմատոլոգիական բուժծառայությունները (ատամի հեռացում, պերիօդոնտիտի, պուլպիտի, կարիեսի բուծում, պրոթեզավորում)։ Իսկ 2-րդ և 3-րդ խմբերի հաշմանդամություն ունեցող անձիք ստոմատոլոգիական նշված ծառայություններից օգտվում են համավճարով, որտեղ պետությունը հոգում է ծառայության արժեքի 65%-ը։ Բացառություն է կազմում միայն ատամի հեռացումը: Նշված խմբերի համար այն կատարվում է անվճար։

Ազգային օրացույցով նախատեսված հիվանդությունների ընթացքը, բարդություններն ու պատվաստումներ

Պոլիոմելիտ Պոլիոմիելիտի դեմ եռավալենտ պատվաստանյութը, ինչպես նաև վայրի շրջանառվող վիրուսն իր մեջ պարունակում է երեք շճատիպ՝ 1-ին, 2-րդ, 3-րդ: 1999 թվականից պոլիոմիելիտի 2-րդ շճատիպն այլևս չի շրջանառվում: Եվ վտանգ կա, որ պատվաստանյութի 2-րդ շճատիպը ինչ-ինչ պայմաններում կարող է մուտացիայի ենթարկվել, վերափոխվել վայրի շտամի և առաջացնել պատվաստանյութասոցացված պոլիոմիելիտ: Այդ պատճառով ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում, դադարեցվել է 2-րդ շճատիպով կենդանի բերանային պատվաստանյութի կիրառումը:Գոյություն ունի օրալ պոլիոմիելիտային պատվաստանյութի (ՕՊՊ)-ի 3 տեսակ.եռավալենտ ՕՊՊ – պարունակում է պոլիովիրուսի 1, 2 և 3 շճատիպերըերկվալենտ ՕՊՊ – պարունակում է պոլիովիրուսի 1 և 3 շճատիպերըմիավալենտ ՕՊՊ –պարունակում է մեկ շճատիպ (օրինակ 1, 2 կամ 3)ՕՊՊ-ն պոլիոմիելիտի կանխարգելման հիմնական միջոցը: ՕՊՊ-ն անվտանգ և արդյունավետ պատվաստանյութ է, որն օգտագործվում է երեխաներին պոլիոմիելիտից պաշտպանելու համար: Վերջին տասնամյակում ամբողջ աշխարհում ավելի քան 3 միլիարդ երեխա ստացել են 10 միլիարդ դեղաչափ ՕՊՊ, որի շնորհիվ կանխարգելվել է ավելի քան 10 միլիոն պոլիոմիելիտի դեպք, հիվանդացությունը նվազել է մոտ 99%-ով: Այս պատվաստանյութը արդյունավետ է պոլիոմիելիտի գլոբալ վերացման նպատակներին հասնելու համար: ՕՊՊ-ն պարունակում է թուլացված /ատենուացված/ պոլիովիրուսներ: Շատ հազվադեպ ՕՊՊ-ի օգտագործումը կարող է առաջացնել վակցինասոցացված պոլիոմիելիտ (ՎԱՊ), 2,4 մլն դեղաչափից՝ մեկ դեպք: Պոլիովիրուսի 2-րդ տիպը վերացվել է 1999 թվականին: Այդ պատճառով իմունականխարգելման ծրագրերը ՕՊՊ եռավալենտից 2016 թվականի ապրիլից անցնել են երկվալենտ ՕՊՊ-ի կիրառման, մինչև 1-ին և 3-րդ տիպերի շրջանառության դադարեցումը: Սակայն բոլոր երկրները պետք է ապահովեն առնվազն մեկ դեղաչափ ԻՊՊ-ի ներդրումը: Վայրի պոլիովիրուսի 1-ին և 3-րդ տիպերի շրջանառության դադարեցումից հետո կդադարեցվի ՕՊՊ պատվաստանյութի բոլոր տեսակների պլանային օգտագործումը:Յուրաքնչյուր երկիր ունի իր «Կանխարգելիչ պատվաստումների օրացույցը»: Երկրները կարող են կիրառել ՕՊՊ կամ ԻՊՊ առանձին կամ համակցված օրացույցով: 2012թ. մայիսին ԱՀԿ-ն հրապարակել է հասարակության համար գլոբալ առողջապահական ծրագիր պոլիոմիելիտի վերացման վերաբերյալ:Աշխարհը պոլիոմիելիտից ազատ համարվելու համար խորհուրդ է տրվում դադարեցնել բերանային պոլիոմիելիտի կիրառումն ամբողջ աշխարհում, սկսած ՕՊՊ 2-րդ տիպից: Այդ նպատակով լրացուցիչ պետք է ներդնել առնվազն մեկ դեղաչափ ԻՊՊ: Այն ապահովում է պոլիովիրուսի 2-րդ տիպից պաշտպանություն և ուժեղացնում է ազգաբնակչության անընկալությունը:2016թ-ի ապրիլին աշխարհի 156 երկիր միաժամանակ ՕՊՊ 3-ից անցել է ՕՊՊ2-ի, միաժամանակ զուգահեռ մինչև մեկ տարեկանը երեխաները ստանոում են մեկ դեղաչափ ԻՊՊ:Հայաստանի Հանրապետությունում 2016 թվականի հունիսից կիրառվում է ինակտիվացված պոլիոմիելիտի պատվաստանյութ, իսկ մինչ այդ, հանրապետության որոշ համայնքներում 2-6 տարեկան երեխաների շրջանում՝ անկախ պատվաստումային կարգավիճակից, իրականացվել է եռավալենտ բերանային պոլիոմիելիտի միանվագ պատվաստում՝ պոլիոմիելիտի 2-րդ շճատիպով լիարժեք պաշտպանություն և անընկալություն ձևավորելու նպատակով:Հեպատիտ Ամբողջ աշխարհում տարեկան 1.4 մլն մարդ մահանում է վիրուսային հեպատիտներից և դրանց հետևանքով առաջացած լյարդի ցիռոզից և քաղցկեղից:Հայաստանի Հանրապետությունում 1999 թվականին ներդրվեցին Հեպատիտ Բ-ի դեմ կանխարգելիչ պատվաստումները, որից հետո Հայաստանում սկսեց դիտվել վիրուսային հեպատիտ Բ-ի հիվանդացության կտրուկ նվազում: Եթե մինչև պատվաստումների՝ հեպատիտ Բ-ի իրականացումը և մեծահասակների, և մինչև 14 տարեկան երեխաների շրջանում , նկատվում էր համաչափ նվազում` 2,5%, ապա 1999թ. պատվաստումների ներդրումից հետո, հատկապես մանկական ազգաբնակչության շրջանում, արձանագրվել է հիվանդացության կտրուկ նվազում` 140 անգամ (ցուցանիշը 9.8-ից նվազել է 0.07-ի): Այժմ մինչև 14 տարեկանների շրջանում չեն գրանցվում սուր հեպատիտ Բ-ի դեպքեր, որի արդյունքում քրոնիկ հեպատիտ Բ-ի դեպքերի հետագա նվազեցման միջոցով հնարավոր կլինի ապագայում վերահսկել նաև լյարդի առաջնային քաղցկեղը: Սա վիրուսային հեպատիտ Բ-ի կանխարգելման գործում պատվաստումների անհրաժեշտության, կարևորության և արդյունավետության վառ ապացույցն է:Ինչպես բոլոր, այնպես էլ հեպատիտ Բ-ի պատվաստումների համար կան հակացուցումներ, դրանք են․ծանր ալերգաբանական ռեակցիան և անաֆիլաքսիան, որն առաջացել է նախորդ պատվաստումից հետո:Էնցեֆալոպաթիա (կոմա, գիտակցության մթագնում, երկարատև` 15 րոպեից ավելի ցնցումներ), որն առաջացել է նախորդ պատվաստումից հետո 7 օրվա ընթացքում:Սուր ընթացքով վարակիչ և սոմատիկ հիվանդությունները` միջին և ծանր, ջերմությամբ կամ առանց ջերմության նաև քրոնիկ հիվանդությունների սրացման շրջանը:Ցածր քաշը, եթե նորածինների մոտ առկա է մինչև 1700գ:Սուր հեպատիտ Բ-ով հիվանդացությունը վերջին տարիներին նվազել է շուրջ 10 անգամ, սակայն ավելացել է քրոնիկական հեպատիտների և առանց ախտանշանների վարակակիրների թիվը:Վիրուսային հեպատիտ Բ-ն հաճախ պատճառ է դառնում քրոնիկական հեպատիտի, լյարդի ցիռոզի և առաջնային քաղցկեղի առաջացման: Վիրուսային հեպատիտ Բ վարակի աղբյուր հանդիսանում են քրոնիկ և սուր հիվանդները, ինչպես նաև վիրուսակիրները, որոնց մոտ հիվանդության ախտանշաններ չկան:Վիրուսային հեպատիտ Բ-ով կարող են վարակվել արյան և նրա բաղադրամասերի ներմուծման ժամանակ: Կարող են վարակվել բժշկական, ինչպես նաև էսթետիկ նպատակներով իրականացվող միջամտությունների ժամանակ: Շատ բարձր է հիվանդ մորից նորածնին վիրուսի փոխանցման հավանականությունը՝ այն կազմում է 70-90%: Դեռահասների մոտ վարակվելու հավանականությունը բարձր է դաջվածք կատարելիս և այլ միջամտությունների ժամանակ: Պետք է նշել, որ քրոնիկ հեպատիտի զարգացման ռիսկը տարբեր տարիքային խմբերում տարբեր է: Նորածինների մոտ՝ 90%, 1-5տարեկանում՝ 50%, մեծահասակների մոտ՝ 5-10%: Քրոնիկ հեպատիտ Բ-ով տառապող հիվանդներից 30%-ի մոտ հետագայում զարգանում է լյարդի ցիռոզ և լյարդի քաղցկեղ:Եվ այսպես, ո՞րն է ավելի վտանգավոր՝ հեպատիտ Բ-ի վիրուսը /բնական վարակ/, որը բազմանում է օրգանիզմում և գտնվում է լյարդի բջիջների գենոմում, թե նույն վիրուսի առանձին սպիտակուցը, որն ունակ չէ բազմանալու /պատվաստանյութ/:Հեպատիտ Բ-ի դեմ պատվաստանյութը ռեկոմբինանտ, անկենդան պատվաստանյութ է, այն չի պարունակում կենդանի վիրուս, ունակ չէ բազմանալու և ախտահարելու լյարդի բջիջները, նորածինների մոտ չի կարող առաջացնել դեղնություն, ձգձգվող դեղնուկ: Հեպատիտ Բ-ի պատվաստանյութը պարունակում է միայն Hbs մակերեսային հակածին: Պատվաստանյութի մեջ առկա Hbs հակածինը չի թափանցում լյարդի բջիջների գենոմի մեջ:Հեպատիտ Բ-ի դեմ պատվաստանյութը վիրուսային հեպատիտ Բ-ի կանխարգելման ամենաարդյունավետ միջոցն է, շատ անվտանգ է, քիչ ռեակտոգեն: Այն հակացուցված է միայն այն անձանց, ովքեր ունեն արտահայտված ալերգիկ ռեակցիա խմորիչների նկատմամբ: Պատվաստումը հետաձգվում է բարձր ջերմությամբ ընթացող սուր հիվանդությունների և քրոնիկ հիվանդությունների սրացման ժամանակ: Կապույտ հազԿապույտ հազով հիվանդացության ցուցանիշն ամբողջ աշխարհում բարձր է: Մեծահասկաների մոտ կապույտ հազի հիպոդիագնոստիկան բավականին տարածված համաշխարհային խնդիր է: Բազմաթիվ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ կապույտ հազը մեծահասակների մոտ քրոնիկ հազի հիմնական պատճառներից մեկն է: Այդ հիվանդները հանդիսանում են կապույտ հազի հարուցչի՝ Bordetella pertussis-ի պահոց, փոխանցելով վարակը նորածիններին, որոնք դեռ չեն հասցրել ստանալ առաջին պատվաստումը կամ մեծ տարիքի երեխաներին, որոնք չեն հասցրել պատվաստվել՝ տարբեր պատճառներով: Պատվաստումից առաջ երեխայի առողջական վիճակը և հակացուցումների առկայությունը գնահատվում է պոլիկլինիկայում` տեղամասային բժշկի կողմից, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ այս նպատակով կազմավորված մասնագիտական հանձնաժողովի։1)Պատվաստման միակ բացարձակ հակացուցումը տվյալ պատվաստանյութի նախորդ դեղաչափից առաջացած անաֆիլաքսիան է: Պատվաստանյութի կամ դրա որևէ բաղադրիչի նկատմամբ` ծանր ալերգաբանական ռեակցիա կամ անաֆիլաքսիա (տարածուն եղնջացան, սուլող շնչառություն, բերանի և կոկորդի այտուց, դժվարացած շնչառություն, հիպոթենզիա և շոկ) նախորդ պատվաստումից հետո:2)Ժամանակավոր հակացուցում՝ա.Կապույտ հազի բաղադրիչ պարունակող համակցված պատվաստանյութերի համար` էնցեֆալոպաթիա (կոմա, գիտակցության մթագնում, երկարատև` 15 րոպեից ավել տևող ցնցումներ) նախորդ պատվաստումից հետո` 7 օրվա ընթացքում:բ.Սուր սոմատիկ հիվանդություններ, միջին և ծանր ընթացքով:գ.Ձեռքբերովի իմունադեֆիցիտներ (ՁԻԱՀ, իմունադեֆիցիտներ՝ պայմանավորված օնկոլոգիական հիվանդություններով, քիմիաթերապիայով, ճառագայթային բուժումով, իմունասուպրեսիա առաջացնող դեղամիջոցների երկարատև կիրառումով (օրինակ կորտիկոստերոիդներով` 2 շաբաթ և ավելի տևողությամբ՝ 2 մգ/կգ կամ 20 մգ/օրական պրեդնիզոլոն):դ. Բնածին կամ ձեռքբերովի իմունադեֆիցիտ վիճակներ՝ հաստատված լաբորատոր և կլինիկական հետազոտություններով, կենդանի պատվաստանյութերի (ԲՑԺ, ՕՊՊ, ԿԿԽ, ԿԿ, տուլարեմիա) համար:ե.Բոլոր պատվաստանյութերի համար` սուր վարակիչ հիվանդություններ և քրոնիկ հիվանդությունների սրացում:Առողջական վիճակի հետ կապված հակացուցումների առկայության դեպքում պատվաստումը կատարվում է առողջացումից անմիջապես հետո:ԴիֆթերիաԴիֆթերիան ոչ թե հազվադեպ հանդիպող, այլ որոշ զարգացած երկրներում մոռացված հիվանդություն է, որը ցանկացած պահի կարող է վերադառնալ՝ առաջացնելով համաճարակներ:Այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում դիֆթերիայի դեպքեր չեն արձանագրվում, իսկ Ռուսաստանում, ինչպես նաև աշխարհի տարբեր երկրներում, արձանագրվում են եզակի դեպքեր: Սակայն այն երկրներում, որտեղ ցածր է երեխաների և մեծահասակների շրջանում պատվաստումներում ընդգրկվածությունը, հանդիպում են հիվանդության դեպքեր և փոքրիկ բռնկումներ: Օրինակ 2015թ. ՀԱՀ-ում արձանագրվել է տոքսիկ դիֆթերիայի 3 դեպք չպատվաստված երեխաների մոտ, մեկը՝ մահվան ելքով:Այն երկրներում, որտեղ պատվաստումներում ընդգրկվածությունը ցածր է, մեծ է բռնկման առաջացման հավանականությունը: Բոլոր ժամանակներում խնդիր են եղել պատվաստումներից հրաժարումները: Հրաժարումները հատկապես շատ են աղանդավորական խմբավորումների անդամների շրջանում, որոնք արգելում են կատարել պատվաստումներ: Լուրջ խնդիր են նաև անհիմն հակացուցումները, որի արդյունքում երեխաները պաշտպանված չեն վարակներից: Ցածր ընդգրկվածության պայմաններում առաջանում է հիվանդության բռնկում: Օրինակ, 1990-ականներին դիֆթերիայի դեմ պատվաստումներում ցածր ընդգրկվածության արդյունքում սկսվեց դիֆթերիայի համաճարակ:Շատ կարևոր հարց է, թե դիֆթերիայի դեմ պատվաստված անհատը պաշտպանված է վարակից, թե կարող է հիվանդանալ: Դիֆթերիայի դեմ պատվաստումը, ինչպես նաև հիվանդությունը, չի առաջացնում կայուն անընկալություն ողջ կյանքի ընթացքում: Դիֆթերիայով հիվանդանալուց հետո առաջանում է անընկալություն 6 ամսից մինչև 10 տարի ժամանակահատվածում: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է Պատվաստումների ազգային օրացույցով նախատեսված ժամկետներում կատարել ոչ միայն պատվաստումները, այլ նաև կրկնապատվաստումները:Պատվաստման լիարժեք կուրսն ավարտելուց հետո օրգանիզմը պաշտպանված է 10 տարի, այսինքն եթե անհատը չի ավարտել պատվաստումները ըստ օրացույցի կամ չի ստացել կրկնապատվաստում, ապա վարակվելու դեպքում նա կհիվանդանա, քանի որ չունի լիարժեք պաշտպանվածություն: Պայմանականորեն նա պատվաստված է, սակայն հիվանդանում է:Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ դիֆթերիայի ծանրության աստիճանը (տոքսինով թունավորման թեթև և ծանր ձևեր) պատվաստված և չպատվաստված անձանց մոտ համապատասխանորեն կազմում է 2,3 և 60,2%: Պատվաստված անձանց շրջանում հանդիպում են հիվանդության առաջին աստիճանի թունավորման դեպքերը, իսկ չպատվաստվածների խմբում արձանագրվում են ամենածանր դեպքերը, այդ թվում և հիպերտոքսիկ ձևեր: Մահացությունը չպատվաստված անձանց շրջանում կազմել է 9,45%, տոքսիկ ձևերի դեպքում՝ 15,7%: Այս տվյալները վերաբերվում են երեծաներին, իսկ մեծահասակների շրջանում այս թվերը 2 անգամ ավել են:Դիֆթերիայի դեմ պատվաստանյութը անատոքսին է, որն ապահովում է հակամարմինների առաջացումը, դրանով կանխելով հիվանդության ծանր ձևերի առաջացումը: Այս դիրքորոշումը չեն հերքում նաև այն անձիք, որոնք դեմ են պատվաստումներին: Սակայն, երբ քննարկում են հիվանդացության կապը պատվաստումների հետ, ապա միանշանակ ժխտում են այդ կապը: Մի շարք հետազոտություններ նշում են մասսայական պատվաստումների դրական դերը, երբ ազգաբնակչության մեջ ավելանում է հակատոքսիկ իմունիտետի պաշտպանական մակարդակը (≥0,01ME/ml), արդյունքում շրջակա միջավայրում պակասում է դիֆթերիայի տոքսիգեն շտամների անջատումը:Վերջին տարիների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ եթե ազգաբնակչության մեջ հակատոքսիկ իմունիտետի պաշտպանական մակարդակը բարձր է, ապա շրջապատում պակասում է առողջ բացիլակիրների թիվը:Դիֆթերիայի դեմ պատվաստանյութը դասվում է «ամենահին» պատվաստանյութերի թվին: Այս պատվաստանյութի երկար տարիների կիրառումը ապացուցել է պատվաստանյութի անվտանգությունը: Հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերից հաճախ հանդիպում են տեղային ռեակցիաները՝ ներարկման տեղում կարմրություն, ցավ և այտուց: Ընդհանուր ռեակցիաներ ավելի քիչ են հանդիպում, իսկ հաստատված անաֆիլակտիկ ռեակցիաները կազմում են 0,65 դեպք 3 մլն պատվաստվածների շրջանում: ԿարմրուկՎերջին տարիների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ կարմրուկով հիվանդացությունը մեծ մասամբ պայմանավորված է բնակչության լայն խմբերում պատվաստումներից հրաժարումներով:Կարմրուկն իր բարձր վարակելիությամբ և արագ տարածմամբ տարբերվում է մյուս կառավարելի վարակներից: Մեկ հիվանդը վարակում է մինչև 18 կոնտակտավորների: Բռնկումները կանխելու համար անհրաժեշտ է ապահովել պատվաստումներում բարձր ընդգրկվածություն և կոլեկտիվ իմունիտետի բարձր մակարդակ: Ընդգրկվածության իջեցման դեպքում կարմրուկի բռնկումները կայծակնային են: Եվրոպական երկրներում ցածր ընդգրկվածությունը պատճառ հանդիսացավ կարմրուկի տարածման: 2011 թվականի վիճակագրությունը ցույց է տվել, որ հիվանդների 83%-ը պատվաստված չեն եղել, 13%-ը ստացել են 1 դեղաչափ, 4%-ը՝ 2 դեղաչափ: Այս տվյալները հերքում են հակապատվաստումային փաստարկներն այն մասին, որ մեծ մասսամբ պատվաստված երեխաները հիվանդանում են կարմրուկով: Հաշվի առնելով, որ ընդհանուր պոպուլյացիայում պատվաստվածներն ավելի շատ են, քան չպատվաստվածները, համեմատաբար հիվանդացման ռիսկն ավելի բարձր է չպատվաստվածների մոտ:Ինչո՞ւ են հիվանդանում պատվաստվածներըՊատճառները մի քանիսն են: Նախ ոչ մի պատվաստանյութ պատվաստվողի մոտ չի առաջացնում բացարձակ 100%-ոց պաշտպանվածություն: Իսկ մի շարք դեպքերում, եթե պատվաստվածները հիվանդանում են, ապա ավելի թեթև են տանում հիվանդությունը:Կարմրուկը սուր վարակիչ հիվանդություն է, հարուցիչը Մորբիլի վիրուսն է (Morbillivirus): Հիվանդությունը սովորաբար սկսվում է տենդով, հազով, ռինիտով, կոկորդի ցավով, հետո միանում է ցանը: Մարդկանց ընկալությունը կարմրուկի նկատմամբ շատ բարձր է՝ 95-96%: Վարակի աղբյուրը հիվանդ մարդիկ են՝ հիվանդության գաղտնի շրջանի վերջին 2-րդ օրվանից մինչև ցանը դուրս գալու 4-րդ օրը: Գաղտնի շրջանի տևողությունը 9-11 օր է։ Հազվադեպ այն կարող է կրճատվել մինչև 7 օր կամ երկարել մինչև 21 օր:Կարմրուկի հաճախ հանդիպող բարդություններից են էնցեֆալիտը, մենինգիտը, թոքաբորբերը, միջին ականջի բորբոքումը, լարինգիտը, լարինգոտրախեիտը, բրոնխիտները։ Կարմրուկի ժամանակ թոքաբորբերը կարող են հանդիպել հիվանդության ցանկացած շրջանում։ Կարմրուկային թոքաբորբերն համարվում են երեխաների մոտ հանդիպող ամենահաճախակի բարդությունները: Ավելի ծանր են ընթանում վաղ տարիքի երեխաների մոտ։Նյարդային համակարգի բարդությունները՝ էնցեֆալիտ, մենինգիտ (ուղեղի թաղանթների բորբոքում), բնորոշ են ավելի բարձր տարիքի անձանց, ընթանում են շատ ծանր և տալիս մեծ մահացություն (մինչև 25%)։ Մնացորդային երևույթները դրսևորվում են պարեզներով, հիշողության և մտավոր խանգարումներով, էպիլեպտանման նոպաներով։ Կարմրուկի ծանր բարդություններից է հազվադեպ հանդիպող, բայց մահացու համարվող «ենթասուր սկլերոտիկ պանէնցեֆալիտը», որն առաջանում է նախկինում տարած կարմրուկից հետո, բնորոշվում է կենտրոնական նյարդային համակարգի ծանր ախտահարումով: Այն կարող է առաջանալ նույնիսկ հիվանդությունից 7-ից 10 տարի հետո (միջինում՝ 6 տարի), երբ հիվանդին թվում է, թե ինքն ապաքինվել է: Բնական կարմրուկային վարակի առաջնակի գրոհից հետո վիրուսները պասիվ վիճակում պահպանվում են ուղեղի բջիջներում՝ տարիներ շարունակ չառաջացնելով հիվանդագին երևույթներ: Հազվադեպ, կարմրուկով բնականոն հիվանդացած 100,000-ից 2-ի մոտ ախտահարված ուղեղի բջիջներում սկսվում է բորբոքային ռեակցիա, որի արդյունքում առաջանում է ուղեղի տարածուն ախտահարում՝ անբարեհաջող ելքով: Այն առավել վտանգավոր է մինչև 2 տարեկան երեխաների մոտ:2015 թվականի մայիս-օգոստոս ժամանակամիջոցում Հայաստանում գրանցված կարմրուկի 33 բերովի դեպքից մեկի մոտ զարգացել է «ենթասուր սկլերոտիկ պանէնցեֆալիտ»: Դեպքը 4 տարեկան երեխայի մոտ էր, ով կարմրուկի դեմ պատվաստում չէր ստացել, կարմրուկով վարակվելուց և ապաքինվելուց մոտ 4 ամիս հետո նրա մոտ զարգացել է «ենթասուր սկլերոտիկ պանէնցեֆալիտ»:Կարմրուկի, ինչպես նաև կարմրուկային «ենթասուր սկլերոտիկ պանէնցեֆալիտի» կանխարգելման միակ անվտանգ և արդյունավետ միջոցը պատվաստումներն են: Հայաստանի Հանրապետությունում Պատվաստումների ազգային օրացույցով նախատեսվում է երկու դեղաչափ համակցված ԿԿԽ (կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ) պատվաստում՝ 12 ամսականում և 6 տարեկանում: Միայն ժամանակին և լիարժեք պատվաստումները կարող են կանխել կարմրուկը և նրա հետևանքով առաջացած բարդությունները։Այս պարագայում շատ ավելի վտանգավոր են կարմրախտից առաջացած բարդությունները, ինչպիսին է էնցեֆալիտը, սակայն դրանք ավելի հազվադեպ են հանդիպում: Նյարդաբանական բարդություններից են նաև էնցեֆալոմիելիտները, միելիտները, պոլինևրիտները:Կարմրախտ Կարմրախտով հիվանդանում են ավելի մեծ տարիքի երեխաները, չնայած կարմրախտի ժամանակ էնցեֆալիտները հազվադեպ են հանդիպում: Կարմրախտային էնցեֆալիտն ընթանում է ծանր, մահացությունը կազմում է 25%: Նյարդաբանական բարդություններից բացի կարմրախտի ժամանակ կարող է զարգանալ նաև արթրիտ, տրոմբոցիտոպենիկ ծիրանացան: Սակայն կարմրախտի դեմ պատվաստումները կատարվում են ոչ միայն բարդություններից խուսափելու համար, այլ նաև ներարգանդային կյանքում պտղի վարակը և բնածին կարմրախտային համախտանիշը կանխարգելելու նպատակով: Հղիության առաջին 8 շաբաթում պտղի վարակը բերում է 40-50% վիժման, 12-րդ շաբաթում՝ 15-60% բնածին արատների զարգացման:Բնածին կարմրախտային համախտանիշի բնորոշ արտահայտություններից է բնածին կուրությունը, խլությունը և սրտի բնածին արատը (Գրեգգի տրիադան): Բացի նշված տրիադայից, բնածին կարմրախտային համախտանիշի ախտանշաններից է հեպատոսպլենոմեգալիան (լյարդի և փայծախի մեծացումը), թոքաբորբը, կենտրոնական նյարդային համակարգի, մարսողական և միզասեռական համակարգի, տարբեր ախտահարումներ, թրոմբոցիտոպենիա, սակավարյունություն, հիպոտրոֆիա, ֆիզիկական զարգացման դանդաղում, որոնք 75% դեպքերում ուղեկցում են վեըը նշված արատների տրիադան:Շատ բնորոշ է, որ պտղի ախտահարումը կարող է տեղի ունենալ նույնիսկ մոր մոտ հիվանդության շատ ատիպիկ կյինիկական ախտանշանների առկայության դեպքում, նույնիսկ երբ հղիի մոտ կլինիկական ախտանշանները լրիվ բացակայում են: Այս իրավիճակի և կարմրախտին բնորոշ շատ քիչ ախտանշանների շնորհիվ, բնածին կարմրախտային համախտանիշը հաճախ չի ախտորոշվում:Կարմրախտային վարակից և բարդություններից պաշտպանվելու հուսալի միջոցը օրացուցային ժամկետներում կատարված պատվաստումներն են՝ ԿԿԽ համակցված պատվաստանյութով:Մեկ ներարկումով երեխան պաշտպանվում է երեք հիվանդություններից՝ կարմրուկ, կարմրախտ, խոզուկ: ԿԿԽ-ի առաջին դեղաչափը երեխան պետք է ստանա մեկ տարեկանում, իսկ երկրորդը՝ 6 տարեկանում:Հեպատիտ ԲԱմբողջ աշխարհում տարեկան 1.4 մլն մարդ մահանում է վիրուսային հեպատիտներից և դրանց հետևանքով առաջացած լյարդի ցիռոզից և քաղցկեղից:Հայաստանի Հանրապետությունում 1999 թվականին ներդրվեցին Հեպատիտ Բ-ի դեմ կանխարգելիչ պատվաստումները, որից հետո Հայաստանում սկսեց դիտվել վիրուսային հեպատիտ Բ-ի հիվանդացության կտրուկ նվազում: Եթե մինչև պատվաստումների հեպատիտ Բ-ի իրականացումը մեծահասակների և մինչև 14 տարեկան երեխաների շրջանում նկատվում էր համաչափ նվազում` 2,5%, ապա 1999թ. պատվաստումների ներդրումից հետո, հատկապես երեխաների շրջանում, արձանագրվել է հիվանդացության կտրուկ նվազում` 140 անգամ (ցուցանիշը 9.8-ից նվազել է 0.07-ի): Այժմ մինչև 14 տարեկանների շրջանում չեն գրանցվում սուր հեպատիտ Բ-ի դեպքեր, որի արդյունքում քրոնիկ հեպատիտ Բ-ի դեպքերի հետագա նվազեցման միջոցով հնարավոր կլինի ապագայում վերահսկել նաև լյարդի առաջնային քաղցկեղը: Սա վիրուսային հեպատիտ Բ-ի կանխարգելման գործում պատվաստումների անհրաժեշտության, կարևորության և արդյունավետության վառ ապացույցն է:Ինչպես բոլոր պատվաստումների, այնպես էլ հեպատիտ Բ-ի պատվաստումների համար կան հակացուցումներ, դրանք են`Ծանր ալերգաբանական ռեակցիան և անաֆիլաքսիան, որն առաջացել է նախորդ պատվաստումից հետո:Էնցեֆալոպաթիա (կոմա, գիտակցության մթագնում, երկարատև` 15 րոպեից ավելի ցնցումներ), որն առաջացել է նախորդ պատվաստումից հետո 7 օրվա ընթացքում:Սուր ընթացքով վարակիչ և սոմատիկ հիվանդությունները` միջին և ծանր, ջերմությամբ կամ առանց ջերմության նաև քրոնիկ հիվանդությունների սրացման շրջանը:Ցածր քաշը, եթե նորածինների մոտ առկա է մինչև 1700գ:ԳրիպԳրիպն ավելին քան տհաճ հիվանդւթյուն է: Այն լուրջ հիվանդություն է, որն ամբողջ աշխարհում տարեկան 300-500 հազար մահվան պատճառ է դառնում: Ռիսկի խումբ են կազմում հղի կանայք, փոքր տարիքի երեխաները, տարեցները, սիրտ-անոթային, շնչառական համակարգի խնդիրներ ունեցող խրոնիկ հիվանդները: Հղի կանանց պատվաստումը երկակի դրական ազդեցություն ունի, այն պաշտպանում է նաև նորածիններին /քանի որ չկա գրիպի պատվաստանյութ 6 ամսականից ցածր երեխաների համար/: Պատվաստումը ապահովում է պաշտպանություն յուրաքանչյուր սեզոնին շրջանառվող երեք ամենատարածված շտամերի նկատմամբ: Գրիպի դեմ պատվաստանյութը լավագույն մեթոդն է նվազեցնել ծանր գրիպով հիվանդացության հնարավորությունը և չվարակել շրջապատի մարդկանց: Խուսափել գրիպից նշանակում է խուսափել լրացուցիչ ծախսերից:Կարևոր է ստանալ գրիպի դեմ պատվաստում յուրաքանչյուր տարի, քանի որ գրիպի վիրուսներն անընդհատ փոփոխվում են, և, հետևաբար, գրիպի դեմ պատվաստանյութը յուրաքանչյուր սեզոն թարմացվում է՝ տվյալ սեզոնի ընթացքում շրջանառող վիրուսի տեսակին համապատասխան։ Պատշաճ պաշտպանություն ապահովելու համար անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր տարի ստանալ պատվաստում։Պնևմակոկային վարակՊնևմակոկը (Streptococcus pneumonie) մանրէ է, որը հաճախ հայտնաբերվում է առողջ մարդկանց քիթ-ըմպանում՝ առանց որևէ հիվանդություն առաջացնելու։ Այն կարող է տարածվել մարմնի տարբեր օրգան համակարգերում և զանազան հիվանդությունների պատճառ դառնալ։ Streptococcus pneumonie-ն մանրէային թոքաբորբի հիմնական պատճառն է։Վարակը մարդուց մարդ փոխանցվում է օդակաթիլային ճանապարհով՝ հիվանդների կամ առողջ վարակակիրների շնչուղիների արտազատուկների հետ անմիջական շփման միջոցով։ Ցանկացած ժամանակահատվածում պնևմակոկերը հայտնաբերվում են առողջ բնակչության 70%-ի քթըմպանում։Ներթափանցելով արյան համակարգ /բակտերեմիա/՝ պնևմակոկերը կարող են տարածվել և վարակել տարբեր օրգան համակարգեր՝ առաջացնելով մի շարք ծանր հիվանդություններ, որոնք հայտնի են «ինվազիվ պնևմակոկային հիվանդություն» (ԻՊՀ) հավաքական անվանումով։ԻՊՀ-ն մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում հիվանդացման և մահվան պատճառների զգալի մաս են կազմում։ ԻՊՀ-ն ներառում է՝ թոքաբորբ, մենինգիտ, տենդային բակտերեմիա, հոդաբորբ, պերիտոնիտ, օստեոմիելիտ, միջին ականջի օտիտ, սինուսիտ, բրոնխիտ:Պնևմակոկային վարակների դեմ ամենաարդյունավետ կանխարգելիչ միջոցը պատվաստումներն են: Այս մասին է վկայում նաև աշխարհի փորձը: Գոյություն ունի պնևմակոկային վարակի դեմ արդյունավետ և անվտանգ պատվաստանյութ, որի երեք դեղաչափն առաջարկվում է ներմուծել երեխաներին կյանքի առաջին տարվա ընթացքում․առաջինը՝ 6 շաբաթականում, երկրորդը՝ 12 շաբաթականում, երրորդը՝ 18 շաբաթականում։ Նախկինում չպատվաստված, ավելի մեծ տարիքի երեխաների՝ 12 ամսականից մինչև 5 տարեկան երեխաների պնևմակոկային պատվաստումը կատարվում է երկու դեղաչափ՝ 4-8 շաբաթ ընդմիջումով:

Բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերին տրամադրվող բուժօգնություն

Պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնություն և սպասարկում ստանալու իրավունք ունեցող բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերը հաստատված են ՀՀ կառավարության 2004 թվականի մարտի 4-ի թիվ 318-Ն որոշման թիվ 1 հավելվածով:Սոցիալապես անապահով անձանց խմբի մեջ են մտնում ընտանեկան նպաստի համակարգում ընդգրկված 30,1 և ավել բարձր անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուները։Սոցիալապես անապահովության միավորը հաշվարկվում է օրենքով որոշված բանաձևով։ Այստեղ հաշվի են առնվում սոցիալական խումբը, ընտանիքի անաշխատունակ, 18 տարին չլրացած անդամների թիվը, բնակավայրը, բնակարանային պայմանները, մեքենայի առկայությունը և ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելը, անշարժ գույքի հետ կապված գործարքներ կատարելը, մաքսային վճարները, ընտանիքի սպառած էլեկտրաէներգիայի և գազի քանակը, եկամուտը, ինչպես նաև ընտանիքի սոցիալ-տնտեսական պայմանների վերաբերյալ տարածքային կենտրոնի եզրակացությունը։Կառավարության` 2019թ․ հունիսի 27-ի որոշմամբ, «Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկվածների բժշկական օգնության իրականացում» ծրագրին հատկացվեց լրացուցիչ 5.1 մլրդ դրամ։ Ըստ Առողջապահության նախարարության` այն տրամադրվում է հիվանդանոցային բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների գների համահարթեցման նպատակով։ Արդյունքում կբարձրանա նաև բժշկական կազմակերպությունների աշխատողների աշխատավարձը։Նույն որոշմամբ ժամկետային զինծառայողների, մարտական գործողությունների մասնակիցների, զոհված զինծառայողների ընտանիքի անդամները ներառվել են հատուկ խմբի մեջ, ովքեր կարող են անվճար օգտվել սրտի վիրահատական ծառայություններից, ինչպես նաև նորագույն և թանկարժեք տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բժշկական ծառայություններից։Ընդհանուր հիվանդանոցային և արտահիվանդանոցային բուժօգնությունից և սպասարկումից, այդ թվում՝ դժվարամատչելի ախտորոշիչ հետազոտություններից, կարող են օգտվել հետևյալ հատուկ խմբերը․ Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ և նրանց հավասարեցված անձինք, Վերարտադրության տարիքի կանայք` հղիության, ծննդաբերության և հետծննդյան շրջանում, Առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների թվին պատկանող անձինք` 18-23 տարեկան անձինք, Բժշկասոցիալական փորձաքննության ոլորտում իրավասու պետական մարմնի ուղեգրով լրացուցիչ բժշկական հետազոտության ենթարկվողներ, Զորակոչային տարիքի անձինք (հիվանդանոցային բժշկական օգնություն և հիվանդանոցային փորձաքննություն), Փրկարարական ծառայողներ և նրանց ընտանիքների անդամներ, կենսաթոշակի անցնելու կապակցությամբ ազատված փրկարարական ծառայողներ, հաշմանդամ դարձած փրկարարական ծառայողներ, ծառայության ընթացքում զոհված (մահացած) փրկարարական ծառայողների ընտանիքների անդամներ, Ձերբակալվածներ, կալանավորված անձինք և ազատազրկման դատապարտվածներ, Ծերանոցներում և անօթևանների ժամանակավոր կացարաններում խնամվող անձինք, Բռնադատվածներ, Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարի վերացման աշխատանքների մասնակիցներ, Մարդկանց շահագործման (թրաֆիքինգի) ենթարկված անձինք, Ապաստան հայցողներ ու նրանց ընտանիքների անդամներ, Զինծառայության ընթացքում ստացած խեղման, վնասվածքի, հիվանդության պատճառով զորացրված անձինք, ովքեր բժշկասոցիալական փորձաքննության արդյունքում հաշմանդամ չեն ճանաչվել։

Քուն. Քնի խանգարումներ

Քունը բնականոն ֆիզիոլոգիական գործընթաց է, որը բնորոշվում է արտաքին միջավայրի նկատմամբ ընդհանուր զգայունության թուլացմամբ և որոշ փուլերում նաև ուղեղի գործունեության նվազագույն աստիճանով: Քունը բնորոշ է բոլոր կաթնասուններին՝ թռչուններին, ձկներին, միջատներին և այլ կենդանատեսակներին։Ֆիզիոլոգիական քունը տարբերվում է նմանատիպ այլ վիճակներից, ինչպիսիք են՝ անաբիոզիը (ձմեռային քուն), հիպնոսիը, կոման, ուշաթափությունը և լեթարգիական քունը։Քնի ընթացքում ուժեղանում են անաբոլիզմի և թուլանում՝ կատաբոլիզմի գործընթացները։ Այդ պատճառով նորածինները օրվա մեծ մասն անցկացնում են քնած վիճակում։Քնի և արթունության վիճակները հերթագայում են իրար և ընթանում բոլորաշրջաններով՝ ցիրկադիանային ռիթմերով, որոնց տևողությունը մոտավորապես 24 ժամ է։ Բացի սովորական հանդիպող գիշերային քնից, որոշ ժողովուրդներին հատուկ է նաև ավանդական ցերեկային քունը (սիեստա)։ Քունը նպաստում է ստացված տեղեկատվության մշակմանն ու պահպանմանը, T-լիմֆոցիտների ակտիվացման միջոցով՝ իմունիտետի վերականգնմանը։Քնի ժամանակ ստեղծվում են օրգանիզմի (հատկապես՝ կենտրոնական նյարդային համակարգի) աշխատունակությունը վերականգնելու համար ամենանպաստավոր պայմանները։ԱնքնությունԱնքնությունը (ինսոմնիա) քնի անցման և պահպանման դժվարությունը կամ անհնարինությունը նկարագրող եզրույթ է։ Անքնությունը քնի ամենատարածված խնդիրներից է (քրոնիկ ձևով մեծամասամբ հանդիպում է եզակի դեպքերի՝ 10-15%-ի մոտ)։ Անքնությունը կարող է ունենալ բազմաթիվ պատճառներ՝ հոգեբանական խնդիրներ, սթրես, քնի համար անբարենպաստ շրջակա միջավայր, անկանոն քնի ռեժիմ, ծանր մտավոր և ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն քնի ժամերից առաջ և այլն։ Անքնությունը հաճախ բուժվում է միայն բարքային մեթոդներով՝ ինչպիսիք են քնի ռեժիմի կարգավորումը, քնից առաջ ակտիվության սահմանափակումը, օրվա ընթացքում ակտիվացնող հեղուկների (օր.՝ կոֆեին) սահմանափակումը և այլն։ Շրջակա միջավայրի բարելավման մեջ է մտնում քնի զոնայում լույսի և ձայների սահմանափակումը, համակարգիչների, հեռուստացույցի, աշխատանքային նյութերի հեռացումը։2010 թ.-ին արված գիտական հետազոտությունների արդյունքերի ակնարկը ցույց տվեց, որ ֆիզիկական վարժությունները մարդկանց մեծամասնության մոտ լավացնում են քնի որակը և օգնում են քնի խանգարումների (օր.՝ անքնություն) բարելավմանը։ Վարժությունների համար լավագույն ժամանակը քնից 4-8 ժամ առաջն է, չնայած որ վարժություններ կարելի է անել ցանկացած ժամի՝ բացառությամբ քնից կարճ ժամանակ առաջ իրակացրած ծանր ֆիզիկակն վարժությունների։ Այնուամենայնիվ չկան բավարար ապացույցներ, որոնք կխոսեն քնի և վարժանքների միջև եղած կապի մասին։Քնաբեր դեղորայքը շատ տարածված բուժման մեթոդ է անքնության գանգատների դեպքում։ Ոչ դիազեպինային քնաբերները ավելի անվտանգ են։ Սպիտակ աղմուկը՝ կայուն ձայնային ֆոնը, անքնության հեռանկարային բուժումներից մեկն է։Քնի ապնոէՔնի օբստրուկտիվ ապնոէով տառապող անհատի արյան մեջ թթվածնի մակարդակի (վարդագույն գծով) և սրտի զարկերի քանակի (սև գծով) դինամիկան գիշերը քնած ժամանակ, որոշվում է պոլիսոմնոգրաֆիայի՝ քնի ընթացքում մարդու օրգանիզմի տարբեր ֆիզիոլոգիական ցուցանիշների երկարատև գրանցման մեթոդով (բազմաքնագրություն) ընթացքում պուլսօքսիմետրով։ Արյան մեջ թթվածնի մակարդակի (սատուրացիա) նորման առողջ մարդու համար համարվում է 95% և ավելին։ Այստեղ տեսնում են սատուրացիայի անկում մինչ 16%, ինչը նշանակում է ամբողջ օրգանիզմի խորը թթվածնաքաղց և հետևաբար սրտի զարկերի հաճախացում մինչև 111 զարկ/րոպե (միջին նորման 75 զարկ/րոպե)։Քնի օբստրուկտիվ ապնոէի համախտանիշը (ՔՕԱՀ) խանգարման մի տեսակ է, որի ժամանակ քնի ընթացքում տեղի են ունենում շնչառության դադարներ՝ խաթարելով քնի նորմալ ընթացքը և հաճախ ուղեկցվում են այլ առողջական խանգարումներով ևս։ ՔՕԱՀ-ի պատճառը քնի ժամանակ մարդու վերին շնչուղիներ շուրջ գտնվող մկանների տոնուսի անկումն է (նորմալ պրոցես), որը սակայն բերում է շնչուղիների լրիվ (ապնոէ - շնչադադար) կամ մասնակի (հիպոպնոէ) փակման և թթվածնային անբավարարության։ ՔՕԱՀ ավելի հաճախ հանդիպող երևույթ է քան քնի կենտրոնական ապնոէն (ՔԿԱ)։ Այս պարագայում քնի ընթացքում գլխուղեղում ինչ-ինչ պատճառներով ընկճվում է շնչառական կենտրոնի աշխատանքը, և մարդը դադարում է շնչել։ Հնարավոր է նաև խառը ապնոէ, երբ երկու մեխանիզմները համադրվում են։ Արյան մեջ թթվածնի մակարդակի անկումը բերում է գլխուղեղի հիպօքսիայի, և մարդը ավելի խորը քնից անցնում է ավելի մակերեսային քնի (միկրոարթնացումներ) կամ ծանր դեպքերում լրիվ արթնանում է ու շնչառությունը վերականգնվում է։ Այս պրոցեսը կարող է կրկնվել ժամում եզակի դեպքերից մինչև մի քանի տասնյակ դեպքերի և նույնիսկ հասնել եռանիշ թվերի։ Ապնոէ-հիպոպնոէ ինդեկսը (ԱՀԻ) ցույց է տալիս մեկ ժամում ապնոէների և հիպոպնոէների ընդհանուր քանակը։ ԱՀԻ-ն 5-ից ցածր համարվում է նորմալ առողջ մարդկանց համար։Քնի ապնոէի ախտորոշումը հնարավոր է միայն մասնագիտացված քնի կլինիկաներում։ Մարդը ինքը չի կարող հիշել այդ միկրոարթնացումների մեծ մասը, քանի որ դրանք շատ կարճ են տևում։ Բայց ապնոէով տառապող բոլոր մարդիկ առավոտյան ունենում են հոգնածության, անբավարար քնի և քնկոտության զգացում, չնայած որ քնի տևողությունը բավարար է եղել։ Քնի ապնոէի առաջացման ռիսկ են համարվում քրոնիկ հոգնածությունը, մեծ տարիքը, արական սեռը, ճարպակալումը և խռմփոցը։Քնի այլ խանգարումներՔնի խանգարումները ներառում են նարկոլեպսիան (հանկարծակի քնի անցնելու էպիզոդները), ոտքերի պարբերական շարժումները քնած ժամանակ (ՈՊՇՔ - PLMD), անհանգիստ ոտքերի համախտանիշը (ԱՈՀ - RLS), վերին շնչուղիների կայունության համախտանիշը, ցիրկադային ռիթմի խանգարումները և այլն։Մահացու ընտանեկան անքնությունը (ՄԸԱ) չափազանց հազվադեպ հանդիպող ժառանգական ախտաբանություն է, որը չունի բուժում և բնորոշվում է անընհատ հարաճող անքնությամբ, որպես առաջին ախտանիշ, այնուհետև մարդը ընդհանրապես դադարում է քնել, մինչև որ մահանում է բուն հիվանդության պատճառով։Սոմնամբուլիզը, որը հայտնի է նաև լուսնոտություն անվանմամբ, հաճախ հանդիպող քնի խանգարումներից է հատկապես մանկական պրակտիկայում։ Այս անձինք գիշերը վեր են կենում անկողնուց և թափառում՝ միաժամանակ լինելով քնի մեջ և հետևաբար չեն հիշում իրենց գիշերային «արկածների» մասին։Ծերունական հասակում մարդիկ ավելի դժվար են պահպանում քունը և ավելի հեշտ են արթնանում շրջապատի, նույնիսկ չնչին ազդակներից։Սննդակարգը և սննդանյութերի ընտրությունը կարող են ազդել քնի որակի և տևողության վրա։ Սննդակարգը, որը ներառում է մեծ քանակությամբ միրգ, բանջարեղեն, չհագեցած ճարպեր, հացահատիկներ առավել նախընտրելի պետք է լինեն այն մարդկանց համար, ովքեր ցանկանում են բարելավել քնի որակը։

Պատվաստումների արդյունքները

Հասկանալու համար, թե պատվաստանյութերն ինչպես են աշխատում, առաջնահերթ պետք է պատկերացնենք, թե ինչպես է աշխատում իմուն համակարգը: Մարդու իմուն համակարգի հիմնական դերը մեզ պաշտպանելն է այն ամենից, ինչը ներթափանցում է մեր օրգանիզմ: Դրանց շարքին են պատկանում հիվանդությունների հարուցիչները` վիրուսները և մանրէները, որոնց օրգանիզմը ճանաչում է որպես օտարածին և սկսում է արտադրել սպիտակուցներ` հակամարմիններ, դրանց դեմ պայքարելու համար: Բայց իմուն համակարգը կատարում է ավելին, քան գտնել հարուցիչներին և ոչնչացնել դրանց: Իմուն համակարգը նաև հիշում է դրանց, հետևաբար, եթե նույն հարուցիչները նորից ներթափանցեն օրգանիզմ , հակամարմիններն արագորեն կստեղծվեն ու կոչնչացնեն հարուցիչներին՝ մինչև դրանք կհասցնեն հիվանդություն առաջացնել: Ահա թե ինչու , եթե որևէ մեկը վարակվում է հիվանդությամբ, օրինակ կարմրուկով կամ ջրծաղիկով մի քանի անգամ կարող է ենթարկվել հիվանդության հարուցիչների ազդեցությանը` առանց հիվանդանալու: Սա է իմունիտետը կամ անընկալությունը, որը շատ արդյունավետ համակարգ է: Սակայն կա մի խնդիր: Առաջին անգամ հիվանդության ազդեցության ենթարկվելիս, նրա իմուն համակարգը չի կարող այնքան արագորեն ստեղծել հակամարմիններ, որպեսզի հիվանդությունից պաշտպանվի: Ի վերջո իմուն համակարգը հաղթահարում է հիվանդությանը և մարդու մոտ առաջանում է պաշտպանություն նույն հիվանդության հետագա գրոհներից: Բայց այն չի կանխարգելում առաջին գրոհը: Այս խնդիրը լուծվել է պատվաստումների միջոցով: Պատվաստանյութերը պարունակում են հիվանդություններ առաջացնող նույն հարուցիչները (օրինակ կարմրուկի վիրուս): Բայց հարուցիչները կամ սպանված են կամ թուլացված, այնքան, որ հիվանդություն չեն կարող առաջացնել: Որոշ պատվաստանյութեր պարունակում են միայն հարուցչի մասնիկներ: Երբ անձը պատվաստվում է, պատվաստանյութը խթանում է իմուն համակարգը` ճիշտ նույն մեխանիզմով արտադրվում են հակամարմիններ, ինչ որ բնական հիվանդության դեպքում: Երեխայի մոտ զարգանում է իմունիտետ այդ հիվանդության նկատմամբ` առանց հիվանդանալու: Ահա թե ինչու են պատվաստանյութերը համարվում հզոր դեղամիջոցներ: Ի տարբերություն շատ դեղամիջոցների, որոնք բուժում են հիվանդությունը, պատվաստանյութերը կանխարգելում են դրանք: Պատվաստանյութն օրգանիզմում առաջացնում է համապատասխան հակամարմիններ, որոնք բնական վարակի հետ հանդիպելու դեպքում պաշտպանում են հիվանդանալուց։ Իսկ եթե նույնիսկ պատվաստված երեխան հիվանդանում է, ապա հիվանդությունն ընթանում է անհամեմատ թեթև։ Վարակիչ հիվանդությունները շատ արագ են տարածվում։ Սակայն այդ տարածումը կարելի է կանգնեցնել միայն այն պարագայում, երբ տվյալ բնակավայրում պատվաստված մարդկանց թիվը բավարար մակարդակի է (95%-ից ոչ պակաս)։ Համայնքում որքան շատ են պատվաստված երեխաները (նաև մեծահասակները), այնքան պաշտպանված է համայնքի յուրաքանչյուր անդամը։Պատվաստանյութերն իրոք բավականին արդյունավետ են: Իհարկե, ոչ մի դեղամիջոց անվտանգ չէ, սակայն մանկական պատվաստանյութերի մեծամասնությունն իմունիտետ առաջացնում է 90%-ից մինչև 100% արդյունավետությամբ: Բոլոր պատվաստանյութերը՝ մինչ համատարած կիրառումը, ենթակա են մանրակրկիտ ուսումնասիրության` պարզաբանելու, որ դրանք անվտանգ և արդյունավետ են: Այդ ուսումնասիրությունները ներառում են կլինիկական հետազոտություններ, որոնք համեմատում են մարդկանց երկու խմբեր, որտեղ մի խումբը պատվաստվել է, իսկ մյուսը` ոչ:Սանիտարահիգիենիկ պայմանների բարելավումն ու պատվաստանյութերը Չնայած սանիտարահիգիենիկ պայմանների բարելավմանը՝ ձեռքերի լվացումը, մաքուր ջուրը պաշտպանում են մարդուն մի շարք վարակիչ հիվնադություներից, այնուամենայնիվ պատվաստումներով կանխարգելվող հիվանդությունները նորից կարող են հայտնվել, եթե պատվաստումները դադարեցվեն, քանի որ բազմաթիվ հիվանդություններ տարածվում են անկախ հիգիենիկ պայմաններից: Եթե ազգաբնակչությունը պատվաստված չէ, ապա հազվադեպ հանդիպող հիվանդությունները կարող են նորից վերադառնալ` օրինակ կարմրուկը, պոլիոմիելիտը: Պատվաստանյութերը սովորաբար անտանգ են: Մեծամասամբ առաջացնում են թեթև և ժամանակավոր երևույթներ, օրինակ ցավ ներարկման տեղում, ջերմության բարձրացում: Լուրջ կողմնակի երևույթներ առաջանում են շատ հազվադեպ և մանրամասն ուսումնասիրվում ու հետաքննվում են: Չպատվաստվելու դեպքում լուրջ խնդիրներ կարող են առաջանալ տվյալ հիվանդությամբ հիվանդանալիս, քան պատվաստման հետևանքով: Օրինակ, պոլիոմիելիտը առաջացնում է կաթված, կարմրուկը` էնցեֆալիտ, կուրություն, իսկ որոշ հիվանդություններ կարող են հանգեցնել նաև մահվան: Պատվաստումների օգուտը գերակշռում է պատվաստումներին վերագրվող ռիսկին: Առանց պատվաստումների ավելի բարձր կլինի հիվանդացությունը, ավելի շատ կլինեն հաշմանդամության և մահվան դեպքերը: Պատվաստանյութով կանխվող հիվանդությունները չպետք է լինեն «կյանքի անցանկալի իրողություն»: Այնպիսի հիվանդությունները, ինչպիսիք են կարմրուկը, խոզուկը և կարմրախտը լուրջ հիվանդություններ են և երեխաների ու մեծահասակների մոտ կարող են առաջացնել բարդություններ՝ թոքաբորբ, էնցեֆալիտ, կուրություն, փորլուծություն, ականջաբորբ, բնածին կարմրախտի համախտանիշ (եթե կինը հղիության առաջին շրջանում վարակվել է կարմրախտով ) և մահ: Այս բոլոր հիվանդությունները և տառապանքները կարելի է կանխել պատվաստումների միջոցով: Այս հիվանդությունների դեմ չպատվաստված երեխաներն առավել խոցելի են: Չնայած որ պատվաստանյութերով կանխարգելվող հիվանդությունները շատ երկրներում հազվադեպ են հանդիպում՝ այնուամենայնիվ նրանց հարուցիչները շրջանառում են շրջակա միջավայրում: Այս հարուցիչները կարող են հատել սահմանները և ցանկացած պահին չպաշտպանված անհատը կարող է վարակվել: Օրինակ, Արևմտյան Եվրոպայում 2005 թվականին կարմրուկի բռնկում արձանագրվեց չպատվաստված ազգաբնակչության շրջանում /Ավստրիայում, Բելգիայում, Դանիայում, Ֆրանսիայում, Իտալիայում, Գերմանիայում, Իսպանիայում, Շվեյցարիայում և Միացյալ Թագավորությունում/: Այսպիսով կա երկու հիմնավոր պատճառ կատարելու պատվաստումները՝ պաշտպանված լինել և պաշտպանել մեզ շրջապատող մարդկանց: Պատվաստանյութերը փոխազդում են իմունային համակարգի հետ` առաջացնելով իմուն պատասխան, որը նման է բնական վարակի նկատմամբ առաջացած իմուն պատասխանին, սակայն պատվաստանյութերը հիվանդություն չեն առաջացնում և պատվաստվածին հավանական բարդությունների ռիսկի չեն ենթարկում: Ի տարբերություն դրան, բնական վարակի արդյունքում անընկալություն ստանալու համար, հնարավոր է, ստիպված լինեք վճարել, հեմոֆիլուսային Բ տիպի վարակի (Hib) առաջացրած մտավոր հետամնացությամբ, կարմրախտի հետևանքով` բնածին արատներով, վիրուսային հեպատիտ Բ-ից` լյարդի քաղցկեղով կամ կարմրուկից` մահով:Մանկահասակ երեխան ու պատվաստումները։ Ե՞րբ պետք է սկսել պատվաստվել Երեխան պատվաստումները պետք է ստանա ՀՀ կառավարության 09.11.2017թվականի թիվ 47 արձանագրային որոշմամբ հաստատված «Պատվաստումների ազգային օրացույցով»:Պատվաստումների ազգային օրացույց՝ http://armvaccine.am/uploads/KANONAKARGOX_PASTATXTER/IMUNAKANX_AZGAJIN_CRAGIR/47-voroshum_Oracuyc.pdf Պատվաստումների ազգային օրացույցից շեղումների դեպքում (ուշացումներ, հետաձգումներ տարբեր պատճառներով) անհրաժեշտ է պատվաստումների հաջորդ դեղաչափերը կատարել հնարավորինս շուտ՝ պահպանելով նույնանուն պատվաստանյութի դեղաչափերի միջև առնվազն 4 շաբաթ ընդմիջում: Դա այն ժամկետն է, երբ նախորդ պատվաստումից հետո ձևավորվում է հակամարմինների անհրաժեշտ քանակ, այսինքն 4 շաբաթից շուտ կատարելու դեպքում երեխայի մոտ լիարժեք իմունիտետ չի ձևավորվում, սակայն երեխայի կյանքին դրանից վտանգ չի սպառնում կամ որևէ առողջական խնդիր չի առաջացնում, այլ պարզապես օրգանիզմի իմուն համակարգը իներտ է մնում այդ նոր դեղաչափին: Պատվաստումից առաջ բժիշկը պետք է գնահատի երեխայի առողջական վիճակը: Գնահատման արդյունքում, եթե երեխան առողջ է՝ կատարվում է պատվաստում, իսկ եթե հայտնաբերվում է որևէ ախտաբանական երևույթ, ապա պատվաստումը հետաձգվում է՝ մինչև երեխայի առողջանալը: Պատվաստումից առաջ չի կարելի երեխային տալ ջերմիջեցնող դեղորայք: Պատվաստումից առաջ չի կարելի երեխային տալ հակաալերգիկ դեղորայք: Պատճառահետևանքային կապ չկա պատվաստումների և կրծքի հասակի երեխաների հանկարծամահության միջև: Սակայն պատվաստումներն իրականացվում են այն ժամանակահատվածում, երբ կարող է առաջանալ կրծքի հասակի երեխաների հանկարծամահության համախտանիշը, այսինքն հանկարծամահությունը կարող է համընկնել պատվաստումների հետ կամ առաջանալ առանց պատվաստման: Ըստ գիտահետազոտական տվյալների, մի քանի պատվաստանյութերի միաժամանակ ներմուծումը երեխայի իմուն համակարգի վրա չունի անբարեհաջող ազդեցություն: Երեխաները ամեն օր ենթարկվում են հարյուրից ավել օտար ազդակների ազդեցությանը, որոնք առաջացնում են իմուն պատասխան: Սովորաբար սննդամթերքի միջոցով օրգանիզմ են թափանցում բազմաթիվ հակամարմիններ, իսկ բերանի և քթի խոռոչում բնակվում են բազմաթիվ բակտերիաներ: Երեխան ենթարկվում է մեծ քանակի հակամարմինների ազդեցության մրսածության կամ անգինայի ժամանակ ավելի շատ, քան պատվաստման ընթացքում։Ի՞նչ է սպասվում պատվաստումից հետո , ի՞նչ պետք է անել Պատվաստումից հետո պետք է, առնվազն 30 րոպ մնալ բուժհաստատությունում ՝ հետպատվաստումային որևէ խնդիր առաջանալու դեպքում առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար (տվյալ պատվաստանյութից կամ նրա որևէ բաղադրիչից օրգանիզմի անհատական ռեակցիա, ինչպես օրինակ՝ մեղվի խայթոցից, տարբեր դեղորայքներից որոշ անձանց մոտ առաջանում է ծանր ալերգաբանական ռեակցիա): Պատվաստումից հետո առաջին 48 ժամվա ընթացքում կարող են նկատվել ջերմության բարձրացում, ցավ, անհանգստություն կամ տեղային ռեակցիա՝ ներարկման տեղում այտուց, կարմրություն:Ջերմությունը 38,5-ից բարձր լինելու դեպքում անհրաժեշտ է տալ ջերմիջեցնող: Ներարկման տեղում այտուց կամ կարմրություն առաջանալու դեպքում՝ դնել միայն սառը թրջոց (ծորակի ջրով): Որևէ այլ միջոց ներարկման տեղի այտուցի կամ կոշտության համար չի կարելի կիրառել, քանի որ նախ ներարկման տեղից արդեն սկսում է ձևավորվել իմունիտետ և պետք չի ավելորդ միջոցներով տաքացնել կամ թրջոցներ դնել: Ոչ մեկն ապահովագրված չէ այդքան տարաբնույթ միջոցներից ալերգիկ ռեակցիաների առաջանալուց: Դրանք ներարկման տեղում հաճախ նպաստավոր պայմաններ են ստեղծում բորբոքային պրոցեսների համար:Ի՞նչ է անհրաժեշտ երեխային պատվաստումից հետո Պատվաստումից հետո Ձեր երեխային անհրաժեշտ է ավելի շատ սեր, խնամք և հոգատարություն: Որոշ պատվաստումներ, որոնք պաշտպանում են երեխային ծանր հիվանդություններից, կարող են առաջացնել ժամանակավոր անհանգստություն: Անհապաղ զանգահարեք բժշկին, եթե առկա է ստորև նշված խնդիրներից մեկը․ երեխայի ջերմությունը բարձր է, որն ըստ բժշկի ցուցումների անհանգստացնող է երեխան գունատ է և թույլերեխան 3 ժամ և ավելի անընդհատ լացում է երեխան դողում է, վեր է թռչում կամ ցնցվում էերեխան նկատելի պասիվ է, թույլ է արձագանքում շրջապատին։ Պատվաստումից հետո երեխան ցավից և ջերմությունից կարող է նյարդայնանալ և լինել անհանգիստ: Անհանգստությունը մեղմելու համար երեխային կարող եք տալ ցավազրկող, որը նույն ջերմիջեցնողն է: Ի՞նչ հակացուցումները ունեն պատվաստումները Պատվաստումից առաջ երեխայի առողջական վիճակը և հակացուցումների առկայությունը գնահատվում է տեղամասային բժշկի կողմից, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ այս նպատակով կազմավորված մասնագիտական հանձնաժողովի։1)Պատվաստման միակ բացարձակ հակացուցումը տվյալ պատվաստանյութի նախորդ դեղաչափից առաջացած անաֆիլաքսիան է: Պատվաստանյութերի կամ պատվաստանյութի որևէ բաղադրիչի նկատմամբ` ծանր ալերգաբանական ռեակցիա կամ անաֆիլաքսիա (տարածուն եղնջացան, սուլող շնչառություն, բերանի և կոկորդի այտուց, դժվարացած շնչառություն, հիպոթենզիա և շոկ) նախորդ պատվաստումից հետո:2)Ժամանակավոր հակացուցում՝ա.Կապույտ հազի բաղադրիչ պարունակող համակցված պատվաստանյութերի համար` էնցեֆալոպաթիա (կոմա, գիտակցության մթագնում, երկարատև` 15 րոպեից ավել տևող ցնցումներ) նախորդ պատվաստումից հետո` 7 օրվա ընթացքում:բ.Սուր սոմատիկ հիվանդություններ, միջին և ծանր ընթացքով:գ.Ձեռքբերովի իմունադեֆիցիտներ (ՁԻԱՀ, իմունադեֆիցիտներ՝ պայմանավորված օնկոլոգիական հիվանդություններով, քիմիաթերապիայով, ճառագայթային բուժումով, իմունասուպրեսիա առաջացնող դեղամիջոցների երկարատև կիրառումով (օրինակ կորտիկոստերոիդներով` 2 շաբաթ և ավելի տևողությամբ՝ 2 մգ/կգ կամ 20 մգ/օրական պրեդնիզոլոն):դ. Բնածին կամ ձեռքբերովի իմունադեֆիցիտ վիճակներ՝ հաստատված լաբարատոր և կլինիկական հետազոտություններով, կենդանի պատվաստանյութերի (ԲՑԺ, ՕՊՊ, ԿԿԽ, ԿԿ, տուլարեմիա) համար:ե.Բոլոր պատվաստանյութերի համար` սուր վարակիչ հիվանդություններ և քրոնիկ հիվանդությունների սրացում:զ.Հեպատիտ Բ-ի և տուբերկուլոզի դեմ պատվաստում չի կատարվում 1700 գրամից ցածր քաշ ունեցող նորածիններին: Առողջական վիճակի հետ կապված հակացուցումների առկայության դեպքում պատվաստումը կատարվում է առողջացումից անմիջապես հետո: Հետպատվաստումային շրջանում կարող են առաջանալ ծանր ու թեթև ռեակցիաներ: Առաջին հերթին ծանր ռեակցիաները շատ հազվադեպ են: Երկրորդը, երբեմն դժվար է ասել, թե արդյո՞ք, ռեակցիան պատճառահետևանքային կապ ունի պատվաստման հետ: Հայտնի չէ այնպիսի ռեակցիա, որը կապված լինի միայն պատվաստանյութի ներարկման հետ: Որևէ գործոն, որն ազդում է հարյուր հազար կամ մեկ միլիոն պատվաստված երեխայից մեկին շատ դժվար է առանձնացնել իրական պատճառը: Չի կարելի գնահատել պատվաստումների ռիսկն՝ առանց հաշվի առնելու նաև օգուտները: Նունիսկ կյանքի համար վտանգավոր հետպատվաստումային ռեակցիան՝ անաֆիլաքսիան կամ անաֆիակտոիդ ռեակցաին, կարող է վերահսկվել հմուտ բուժաշխատողի կողմից: Առավել ակնհայտ է պատվաստման հիվանդությունից պաշտպանելու օգուտը: Պատվաստման օգուտներն ակնհայտ են թե անհատի, թե հասարակության և թե ապագա սերունդների համար:

Ո՞ւմ գեներն են գերակշռում ձեր օրգանիզմում

Ո՞ւմ գեներն են գերակշռում ձեր օրգանիզմում։ Ո՞վ է երաշխավոր ձեր՝ ժառանգաբար փոխանցված գենետիկական հատկանիշների համար, որոնք ամբողջ կյանքում պատասխանատու են տարբեր հիվանդությունների զարգացման համար։Բժշկական գենետիկայի և առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնում կատարվում են գենետիկական ծառայությունների համալիր ստուգումներ, ախտորոշում, ժառանգման եղանակը, հիվանդ երեխա ծնվելու գենետիկական ռիսկի հաշվառում, ընտանիքների գենետիկական խորհրդատվություն։Հետաքրքիր տեղեկատվություն գենետիկայի վերաբերյալ։Ո՞րոնք են գեները: Համեմատական ասած գենը «հիշողության քարտերի» շարք է, որոնցից յուրաքանչյուրում «արձանագրվում են» մարդու մարմնի վերաբերյալ որոշակի տվյալներ: Գիտական իմաստով՝ գենը մեր ԴՆԹ-ի մասն է: Գեների ընդհանուր քանակը (դրանց թիվը հասնում է 25000-ի) սերտորեն կապված է ԴՆԹ-ին՝ դրանք քրոմոսոմներն են: Ընդհանուր առմամբ, մարդը ունի 23 զույգ քրոմոսոմ: Սա մեր գենետիկական ուղեբեռն է՝ գենոմը:23 քրոմոսոմներից յուրաքանչյուրն ունի իր զույգը: Մեկ քրոմոսոմի կառուցվածքում գրանցված տեղեկատվությունը կրկնօրինակվում է զույգ քրոմոսոմում։ Այսինքն ցանկացած նշան՝ լինի դա աչքի գույն կամ սիրտ-անոթային հիվանդության նախատրամադրվածություն կոդավորված է երկու գեների միջոցով: Նրանք կարող են նույնական լինել, բայց կարող են տարբեր լինել (նման գեները կոչվում են ալելներ): Օրինակ՝ երկու գեներից մեկը, որը որոշում է աչքերի գույնը, կարող է «կոդավորել» մոխրագույն երանգ, իսկ երկրորդը՝ շագանակագույն: Ամենայն հավանականությամբ, այդպիսի ալելների կրողը կունենա շագանակագույն աչքեր, քանի որ գերակշռում է այդ տեղեկատվությունը կրող գենը: Երկրորդ գենը (մոխրագույն աչքերի գույնը) ավելի «թույլ» է ՝ ռեցեսիվ:

Շաքարային դիաբետ

Շաքարային դիաբետը քրոնիկ հիվանդություն է, որն ի հայտ է գալիս ենթաստամոքսային գեղձի ոչ բավարար քանակությամբ ինսուլին արտադրելու դեպքում նաև այն ժամանակ, երբ օրգանիզմը ինսուլինը չի կարողանում յուրացնել, ինչն էլ առաջացնում է արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակի բարձրացում:Հիվանդության ախտանիշներն են՝ անընդհատ ծարավելը, հաճախակի միզելը, հոգնածությունը, կարող են լինել այլ բարդություններ՝ կապված տեսողության վատացման, սիրտ–անոթային համակարգի, երիկամների, ինչպես նաև ոտքերի հետ։ Տարբերվում է շաքարային դիաբետի երեք հիմանական տեսակ՝ 1-ին տիպի շաքարային դիաբետ, որի պատճառը ենթաստամոքսային գեղձի անբավարար քանակի ինսուլինի արտադրումն է՝ բետա բջիջների կորստի պատճառով: Այս տեսակը նաև կոչվում է ինսուլին-կախյալ շաքարային դիաբետ: Այս դեպքում ինսուլինային թերապիան անհրաժեշտ է, առանց դրա հնարավոր չէ և այս դեպքում չի պահանջվում հատուկ դիետա, մարդը կարող է ուտել ամեն ինչ: Պարզապես պետք է ուտելուց հետո ստանա համապատասխան ինսուլինի քանակ։2-րդ տիպի շաքարային դիաբետը սկսվում է ինսուլինի հանդեպ կայունությամբ, որտեղ բջիջները ունակ չեն լինում ինսուլինի հանդեպ համապատասխան ռեակցիա առաջացնել: Այս տեսակը նաև կոչվում է ինսուլինակախյալ շաքարային դիաբետ: Հիմնական պատճառներներն են մարմնի ավելորդ քաշը և ոչ բավարար ֆիիկական աշխատանքը: Այս ձևի ժամանակ պետք է հետևել սննդակարգին, կատարել ֆիզիկական վարժություններ։Ըստ ՀՀ առողջապահության նախարարության «Առողջություն և առողջապահություն 2017» վիճակագրական տարեգրքի` Հայաստանում 15 տարեկան և բարձր տարիքային խմբում շաքարային դիաբետով հիվանդների ընդհանուր քանակը 1990թ. համեմատ 2016 թ. աճել է ավելի քան երկու անգամ՝ 35500-ից դառնալով 82336:Աճել է նաև 0-14 տարիքային խմբում շաքարային դիաբետով հիվանդների ընդհանուր քանակը՝ 197-ից դառնալով 335: 100 000 բնակչի հաշվով այս տարիքային խմբում հիվանդների թիվը 1990 թ. համեմատ աճել է ավելի քան երեք անգամ` 18.2-ից դառնալով 56.1:2018 թ. ՀՀ պետբյուջեից 1.6 մլրդ դրամ նախատեսված է եղել շաքարային և ոչ շաքարային դիաբետով հիվանդ մարդկանց դեղերով ապահովմանը,որից 60 % ուղղվել է ավելի քան 15000 հիվանդի ինսուլինով ապահովմանը։ Անվճար դեղերով պետությունն ապահովում է 1-ին տիպի շաքարային դիաբետ ունեցող, հաշվառված, ինսուլինակախյալ և 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետով շարունակական հսկողության տակ գտնվող հիվանդներին:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) տվյալներով` աշխարհում շուրջ 422 մլն մարդ ունի շաքարային դիաբետ: Հիվանդության գլոբալ տարածվածությունը կազմում է 8,5%։ Շաքարային դիաբետով հիվանդանում են հատկապես ցածր և միջին եկամուտներ ունեցող երկրների բնակիչները։:

Մարդու պապիլոմավիրուսային վարակ (ՄՊՎ)

ՄՊՎ-ն վերարտադրողական համակարգի ամենատարածված վիրուսային վարակն է, այն լայնորեն տարածված է բնության մեջ: Կանանց և տղամարդկանց շուրջ 80%-ն իրենց կյանքի ընթացքում ենթարկվում է վիրուսի որևէ տեսակով վարակման ռիսկին՝ հատկապես մինչև 25 տարեկան սեռապես ակտիվ տղամարդիկ և կանայք: Այս վիրուսների մեծ մասը վտանգավոր չեն, սակայն ՄՊՎ-ի առավել տարածված տեսակները կարող են առաջացնել արգանդի վզիկի քաղցկեղ, սեռական գորտնուկներ և այլ հիվանդություններ: Արգանդի վզիկի քաղցկեղը ՄՊՎ-ի պատճառով առաջացած քաղցկեղի ամենատարածված տեսակն է և ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանում կանանց շրջանում ամենատարածված քաղցկեղներից է: Նախաքաղցկեղային վիճակի վաղ հայտնաբերումը և համապատասխան բուժումը սքրինինգային ծրագրերի միջոցով օգնում է կանխարգելել արգանդի վզիկի քաղցկեղը կանանց շրջանում, սակայն եվրոպական տարածաշրջանում յուրաքանչյուր տարի ավելի քան 28 000 կին դեռ մահանում է այս հիվանդության հետևանքով: ՄՊՎ-ի սեռական ճանապարհով փոխանցվող 15 տեսակ կարող է առաջացնել արգանդի վզիկի, հետանցքի, կանանց և տղամարդկանց արտաքին սեռական օրգանների, բկանցքի և կոկորդի քաղցկեղ կամ սեռական գորտնուկներ, որոնք դժվար բուժվող վիճակներ են, ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց շրջանում: ՄՊՎ-ի մյուս տեսակները առաջացնում են սովորական գորտնուկներ, օրինակ՝ ձեռքերի և ոտքերի վրա: ՄՊՎ վարակը փոխանցվում է սերտ շփման միջոցով, մաշկից-մաշկ, վարակված հատվածի հետ շփվելիս: Վարակը կարող է փոխանցվել վարակված հատվածի հետ ցանկացած սերտ շփման դեպքում: Շատ հազվադեպ ծննդաբերության ժամանակ վիրուսը կարող է փոխանցվել հիվանդ մորից երեխային: Փոխանցման այս տեսակը կարող է հանգեցնել նորածինների շրջանում լուրջ, սակայն հազվադեպ հանդիպող հիվանդության, որը կոչվում է վերին շնչուղիների պապիլոմատոզ: ՄՊՎ-ն ժառանգական բնույթ չի կրում, գենետիկորեն չի փոխանցվում, կախված չէ գենետիկ կոդից կամ հիվանդության ընտանեկան վերհուշից:Վիրուսը կարող է վտանգավոր լինել: Հաճախ ՄՊՎ-ով վարակված անձանց մոտ հիվանդությունն ընթանում է առանց որևէ ախտանշանի, ուստի վերջինս կարող է տեղյալ չլինել, որ ինքը վարակված է: Վարակը սովորաբար տևում է 1-2 տարի և ինքնուրույն անհետանում: Սակայն որոշ դեպքերում վարակը կարող է հանգեցնել նախաքաղցկեղային վիճակի: Եթե նախաքաղցկեղային վիճակը ժամանակին չի հայտնաբերվում և համապատասխան միջոցներ չեն ձեռնարկվում, ապա այն կարող է փոխակերպվել քաղցկեղի: ՄՊՎ պատվաստում Վերջին 10 տարվա ընթացքում աշխարհի 74 երկրում, այդ թվում եվրոպական 33 երկրում` Մեծ Բրիտանիայում, Բելգիայում, Դանիայում, Նիդերլանդներում, Պորտուգալիայում, Շվեյցարիայում, ինչպես նաև՝ ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Ավստրալիայում ներդրվել են մարդու պապիլոմավիրուսային վարակի դեմ պատվաստումները և իրականացվել է մոտ 270 մլն դեղաչափ ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստում, որի արդյունքում հավաքագրվել են համոզիչ փաստարկներ ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստումների անվտանգության և արդյունավետության վերաբերյալ: Պատվաստանյութը ոչ թե արգանդի վզիկի քաղցկեղի դեմ է, այլ մարդու պապիլոմավիրուսային վարակի դեմ, որն առավել հաճախ առաջացնում է արգանդի վզիկի քաղցկեղ: Աշխարհի ոչ մի երկրում չկա ոչ մի ապացուցողական հետազոտություն, որ վերջին 10 տարվա ընթացքում ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստանյութ ստացած աղջիկների մոտ իջել է ծնելիության մակարդակը կամ ծնվել են ավելի շատ մեռելածին նորածիններ: Չկա ոչ մի հիմք պնդելու համար, որ պատվաստանյութը ինչ-ոչ կերպ ազդում է պտղաբերության վրա: Կլինիկական հետազոտությունները հաստատում են, որ ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստանյութը չի ազդում կնոջ վերարտադրողական ֆունկցիայի վրա, մասնավորապես չի ազդում ձվարանի ֆունկցիայի վրա:Պատվաստանյութի կողմնակի ազդեցությունները ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստանյութն ունի թեթև կողմնակի երևույթներ: Ցավը, կարմրությունը, այտուցվածությունը ներարկման տեղում սպասվող կողմնակի երևույթներ են: Որոշ մարդկանց մոտ կարող է դիտվել գլխացավ, ոչ բարձր ջերմություն, ցավ հոդերի կամ մկանների շրջանում, կամ թեթև սրտխառնոց: Այս տեղային ռեակցիաները կամ կողմնակի երևույթները սովորաբար տևում են մեկ օրից ոչ ավել և վտանգավոր բնույթ չեն կրում: Երբեմն, անձը կարող է ուշագնաց լինել՝ պատվաստման կամ այլ ներարկման ժամանակ: Սա ավելի տարածված է, երբ շատ երիտասարդներ պատվաստվում են խմբակային, օրինակ, դպրոցում: Ենթադրվում է, որ այս երևույթը պայմանավորված է սթրեսով և անհանգստությամբ, ոչ թե պատվաստանյութով։ Պատվաստում ստացած 1,7 միլիոնից մեկի մոտ կարող է զարգանալ ալերգիկ ռեակցիա (ինչպես, օրինակ, անաֆիլակտիկ շոկ): Հետևաբար, որպես նախազգուշացում, պատվաստվող անձը պատվաստումից հետո պետք է 30 րոպե մնա պոլիկլինիկայում: ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստանյութի հետ կապված կողմնակի ազդեցությունների կամ քրոնիկ առողջական խնդիրների հետ կապված լուրերը շրջանառվում են սոցիալական ցանցերում, դեռահասների շրջանում: Ավելի քան 270 մլն չափաբաժնի լայնատարած ուսումնասիրությունները և անվտանգության ընթացիկ մոնիթորինգը, որը ներդրված է ողջ աշխարհում, մինչ օրս, չեն ապացուցում որևէ նման հղում: Պատվաստումից հետո, ինչ-որ անսպասելի երևույթի առկայության դեպքում, տեղեկացրեք բժշկին: Բոլոր նման հաղորդումները լրջորեն ուսումնասիրվում են, տեսնելու համար, արդյո՞ք առաջացած երևույթները կապված են պատվաստանյութի հետ, թե՞ կարող է լինել այլ պատճառ: Վերջին 10 տարվա ընթացքում աշխարհի 74 երկրում, այդ թվում եվրոպական 33 երկրում` Մեծ Բրիտանիայում, Բելգիայում, Դանիայում, Նիդերլանդներում, Պորտուգալիայում, Շվեյցարիայում, ինչպես նաև՝ ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Ավստրալիայում ներդրվել են մարդու պապիլոմավիրուսային վարակի դեմ պատվաստումները և իրականացվել է մոտ 270 մլն դեղաչափ ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստում, որի արդյունքում հավաքագրվել են համոզիչ փաստարկներ ՄՊՎ-ի դեմ պատվաստումների անվտանգության և արդյունավետության վերաբերյալ:

Մանկամահածություն և բնական արատներ

Մոր և մանկան առողջության պահպանման, վերարտադրողական առողջության հիմնախնդիրները և հետագա ծրագրային շեշտադրումները որպես առողջապահության ոլորտի պետական գերակայություններ ամրագրված են ՀՀ Սահմանադրությամբ, օրենքներով («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Երեխայի իրավունքների մասին» և «Մարդու վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով) և այլ իրավական փաստաթղթերով:Ըստ ԱԱԻ-ի 2018 թվականի <<Մոր և մանկան առողջապահական ծառայությունների վրա կատարված պետական և մասնավոր ծախսերի վերլուծություն>> զեկույցի 2006-2016թթ. ընթացքում մինչև 5 տարեկան մանկամահացության և բնածին արատների դինամիկան Հայաստանում ունի հետևյալ պատկերը՝ 10 տարվա ընթացքում բնածին արատներով ծնված երեխաների թիվն աճել է 30%-ով, եթե 2006թ-ին յուրաքանչյուր 71-րդ երեխան ծնվում էր բնածին արատով, ապա 2016թ-ին` յուրաքանչյուր 54-րդը:Բնածին արատների պատճառով գրանցված մինչև 1 տարեկան մանկամահացությունը 10 տարվա ընթացքում կազմել է 25%։ Ըստ այս վիճակագրության` մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում մանկամահացության ցուցանիշները 2006թ-ի համեմատությամբ նվազել են:Մայրաքաղաքում, ի տարբերություն մարզերի, բնածին արատները ավելի քան 3 անգամ գերազանցում են մինչև 5 տարեկան մանկական մահերին: Իսկ մարզերում մանկամահացության ցուցանիշները շարունակում են բարձր մնալ բնածին արատների ցուցանիշներից` բացառությամբ Լոռու մարզի, որտեղ բնածին արատները 20%-ով գերազանցում են մանկական մահերին: Մեռելածնություն է համարվում մոր օրգանիզմից բեղմնավորման արգասիքի լրիվ արտամղումը կամ դուրսբերումը, որից հետո պտուղը չի շնչում կամ չի ցուցաբերում կյանքի այլ նշան` ինչպիսիք են սրտխփոցը, պորտալարի անոթազարկը կամ կամային մկանների ակնհայտ շարժումները:ՀՀ արդարադատության նախարարության ՔԿԱԳ-ի մարմիններում գրանցվում և պերինատալ մահացության ցուցանիշում ներառվում են 500գ և ավելի քաշով (22 շաբաթ և ավելի հղիության ժամկետով) մեռելածնության դեպքերը:Պերինատալ շրջանը սկսվում է պտղի ներարգանդային կյանքի 22 լրացած շաբաթից (154 օրից), երբ ծննդյան քաշը նորմայում 500 գրամ է և ավարտվում է ծննդից 7 լրիվ օր (168 ժամ) հետո: Շուրջծնական (պերինատալ) մահացությունը հավաքական հասկացություն է, որն ամփոփում է կենսունակ պտղի մահացությունը պերինատալ շրջանում` սկսած հղիության 22 շաբաթից մինչև մոր ծննդաբերության ընթացքը, ինչպես նաև ծննդաբերության ժամանակ ու մանկան կյանքի մինչև 168 ժամը (0-6 oրական) տեղի ունեցած մահացությունը: Պտղի մահ է համարվում բեղմնավորման արգասիքի մահը մինչև մոր օրգանիզմից նրա լրիվ արտամղումը կամ դուրսբերումը, անկախ հղիության ժամկետից: Մահվան մասին են վկայում մոր օրգանիզմից պտղի անջատումից հետո շնչառության կամ կյանքի որևէ այլ նշանի (ինչպիսիք են սրտխփոցը, պորտալարի անոթազարկը կամ կամային մկանների ակնհայտ շարժումները) բացակայությունը:Նորածնային (նեոնատալ) մահացությունը կենդանածինների մահացությունն է կյանքի առաջին 28 լրացած օրերի (4 շաբաթվա) ընթացքում: Այն բաժանվում է վաղ նորածնային մահացության` մանկան մահը կյանքի 1-ին շաբաթում և ուշ նորածնային մահացության` 7-րդ օրվանից հետո, բայց մինչև 28 լրացած օրը։Բնածին արատներ, զարգացման արատներ, օրգանիզմի կառուցվածքի բնածին շեղումներ, որոնք առաջանում են ներարգանդային զարգացման ընթացքում։ Բնածին արատների պատճառ է դառնում վնասակար գործոնների ազդեցությունը պտղի օրգանների ձևավորման շրջանում (հղիության առաջին 6-12 շաբաթներ)։ Բնածին արատները կարող են լինել ժառանգական, կապված մուտացիաների դրսևորումների հետ (առաջացնում են զարգացման արատներ) և ոչ ժառանգական՝ ծագում են օրգանիզմի անմիջական ախտահարումից։ Բնածին արատներն առաջանում են մոր օրգանիզմից սաղմին անցնող անբարենպաստ գործոնների (ճառագայթային էներգիա, վնասվածքներ, հղիության ընթացքում արգանդի ճնշվածություն, բարձր ջերմություն, թունավոր նյութեր, մոր կամ սաղմի զանազան հիվանդություններ, պտղաթաղանթների, շուրջպտղային հեղուկի քանակության փոփոխություններ) ազդեցությունից։Հատուկ վտանգ են ներկայացնում ծնողների՝ հատկապես մոր, ալկոհոլամոլությունը, վեներական հիվանդությունները՝ հիմնականում սիֆիլիսը։ Հաստատված է նաև հղիության ընթացքում կնոջ կրած մի շարք վիրուսային հիվանդությունների (կարմրուկ, կարմրախտ, տոքսիկ գրիպ, խոզուկ, վիրուսային լյարդաբորբ) պատճառական դերը։ Պտղի համար անբարենպաստ են ապագա մոր ոչ լիարժեք սնունդը (հղի կնոջ և կերակրող մոր), ծխելը, ինչպես նաև ծնողների որոշ հիվանդություններ (օրինակ՝ մոր շաքարախտը), առանց հսկողության դեղանյութերի ընդունումը։

Ճանապարհորդելուց առաջ

Վարակիչ հիվանդություններից պաշտպանվելու համար ճանապարհորդելուց առաջ ցանկալի բժշկական խորհրդատվության տրամադրման և կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացման կաբինետում ստանալ մասնագիտական խորհրդատվություն և պատվաստվել հետևյալ հիվանդությունների դեմ` դեղին տենդհեպատիտ Ա և Բ մենինգակոկային վարակկատաղությունսեզոնային գրիպդիֆթերիաև փայտացումդիֆթերիա, փայտացում, կապույտ հազկարմրուկ, կարմրախտ, խոզուկորովայնային տիֆմարդու պապիլոմավիրուսային վարակպոլիոմիելիտպնևմակոկային վարակռոտավիրուսային վարակջրծաղիկ։Պատվաստվածները կստանան պատվաստումների միջազգային վկայական։ ԿատաղությունՎարակիչ մահացու հիվանդություն է, որը բնորոշվում է նյարդային համակարգի ծանր ախտահարումով, ջղաձգությամբ, լուծանքովինչպես նաև կլման և շնչառական մկաների կծկանքով։ Մարդը վարակվում է կատաղությամբ հիվանդ կենդանու/ շներ, կատուներ, ուղտեր, ձիեր, իսկ վայրի կենդանիներից գայլ, աղվես, շնագայլ/ կծելուց, ինչպես նաև վնասված մաշկի, հազվադեպ շրթունքների, քթի, աչքիլորձաթաղանթների թքոտման դեպքում։ Բուժումն անարդյունավետ է։ Կանխարգելման հիմնական միջոցը պատվաստումն է։ Դեղին տենդՍուր ընթացքով վիրուսային (հեմոռագիա-արյունազեղում) հիվանդություն է, որը փոխանցվում է վարակված մոծակների միջոցով։Դեղին տենդի մահացությունը կազմում է 50 %։ Այդ հիվանդությունը տարածված է Աֆրիկայի և Լատինական Ամերիկայի արևադարձային շրջաններում։ Դեղին տենդ հիվանդության բուժման համար դեղամիջոց չկա։ Կանխարգելման հիմնական միջոցը պատվաստումն է։Վիրուսային Հեպատիտ ԲԾանր վարակիչ հիվանդություն է, որն ախտահաում է լյարդը; Վիրուսային հեպատիտ Բ-ով կարելի է վարակվել՝չպաշտպանված սեռական հարաբերությունների ժամանակ՝ վարակված զուգընկերոջիցծննդաբերության ժամանակ՝ նորածինը վարակակիր մորիցանձնական հիգիենայի/ ատամների խոզանակների, ածելիների և այլն/ պարագաների ընդհանուր օգտագործման դեպքումոչ մանրէազերծված բժշկական և կոսմետոլոգիայում օգտագործվող արյան հետ առնչվող պարագաներիցվարակված դոնորներից(եթե դոնորականարյունը նախապես չի ենթարկվել թեստավորման)Կանխարգելման հիմնական միջոցը պատվաստումն է։ՊոլիոմիելիտԿոչվում է մանկական ողնուղեղային լուշանք Սուր ընթացքով վարակիչ հիվանդություն է , որը բնորոշվում է առավելապես կենտրոնական նյարդային համակարգի ախտահարումով և կարող է առաջացնել հաշմանդամություն։ Հարուցիչը շրջակա միջավայր է ընկնում հիվանդի արտաթորանքի հետ և փոխանցվում է սննդամթերքի, օրինակէ բանջարեղենի, մրգերի, ջրի, չեռացրած կաթի միջոցով։ Հիվանդության բռնկումները առավել հաճախ դիտվում են ամռան վերջերին և աշնան սկզբին։ Սպեցիֆիկ բուժում առայժմ չկա։Կանխարգելման հիմնական միջոցը պատվաստումն է։ Որովայնային տիֆ Սուր ընթացքով աղիքային ինֆեկցիա է, որը բնութագրվում է ինտոքսիկացիայով, լյարդի և փայծախի մեծացումով, բարակ աղիների ավշային ապարատի ախտահարումով։ Որովայնային տիֆով վարակվում են Ֆեկալ-օրալ ճանապարհով (ջրով, սննդով) ինչպես նաև կենցաղային ճանապարհով։Կանխարգելման հիմնական միջոցը պատվաստումն է։

Հակաբիոտիկներ.Օգտագործում, ցուցումներ

Հակաբիոտիկները դեղամիջոցներ են, որոնք ոչնչացնում են մանրէները (պաթոգենները): Դրանք բժշկության մեջ սկսել են կիրառվել անցյալ դարի 40-ականներից՝ մինչ օրս փրկելով միլիոնավոր կյանքեր: Հակաբիոտիկները կիսաարհեստական (կիսասինթետիկ) կամ արհեստական (սինթետիկ) ծագման նյութեր են, որոնք կարող են վնասել բակտերիաներին: Սակայն ոչ միշտ կարող են դադարեցնել մանրէների աճը կամ ոչնչացնել դրանց բոլորին: Ամենաուժեղները կարող են գոյատևել և շարունակել տարածվել։ Որքան հաճախ դառնա հակաբիոտիկների ընդունումը, այնքան ավելի հավանական է, որ այն կդադարի գործել բակտերիաների վրա: Սա կարող է դժվարացնել որոշ հիվանդությունների վերահսկումը: Բուժումն ավելի երկար ժամանակ կպահանջի: Գուցե հարկ կլինի նաև ավելի ուժեղ դեղեր ընդունել:Վարակման երկու հիմնական պատճառական գործոները մանրէներն ու վիրուսներն են։ Հակաբիոտիկները ոչնչացնում են մանրէները, սակայն չեն ազդում վիրուսների վրա: Վիրուսները պատճառ են հանդիսանում.• մրսածության• հազի• կոկորդի ցավի• գրիպի• քթահոսության• սինուսիտի• բրոնխիտի• ականջի ինֆեկցիաների:Այս հիվանդությունները հաճախ առանց որևէ միջամտության են անցնում: Եթե հիվանդությունն ունի վիրուսային ծագում, ապա հակաբիոտիկներ օգտագործելը ճիշտ չի։ Հակաբիոտիկները չեն հակազդում վիրուսներին։Անտեղի հակաբիոտիկներ ընդունելը հնարավոր է հանգեցնի հակառակ էֆեկտի։ Հետագայում, երբ լինի դրանց անհրաժեշտությունը, դրանք այլևս չեն կարողանա ազդել հիվանդության ընթացքի վրա։Հակաբիոտիկների ընդունելիս հիշե՛ք, որ նրանք օգնում են բակտերիաների հետևանքով առաջացած ինֆեկցիաների բուժման ժամանակ, բայց ոչ վիրուսների դեպքում:• Միշտ հարցրեք ձեր բժշկին, արդյոք հակաբիոտիկներն օպտիմալ տարբերակ են ձեր բուժման համար:• Մի ընդունեք հակաբիոտիկներ, որոնք ցուցված են եղել մեկ այլ անձի կամ մեկ այլ հիվանդություն բուժելու համար։• Պաշտպանեք ինքներդ ձեզ ինֆեկցիաներից: Մանրակրկիտ լվացեք ձեռքերը օճառով մաքուր հոսող ջրի տակ:• Պատվաստվեք գրիպի և այլ հիվանդությունների դեմ, եթե կա դրա անհրաժեշտությունը։Հարցեր, որոնց կարող է պատասխանել ձեր բժիշկը։ Ինչու՞ պետք է հակաբիոտիկներ ընդունեմ: Որո՞նք են այս հակաբիոտիկի կողմնակի ազդեցությունները: Ի՞նչ պետք է անել կողմնակի ազդեցություններից խուսափելու համար։ Ինչպե՞ս օգտագործել այս հակաբիոտիկը: Օրվա ո՞ր ժամին կարելի է այն ընդունել: Հնարավո՞ր է այն ընդունել սննդի հետ: Ի՞նչ կլինի, եթե հակաբիոտիկը ընդունվի այլ դեղամիջոցի հետ։ Արդյո՞ք հակաբիոտիկները պետք է պահվեն սառնարանում: Դրանց պե՞տք են պահպանման հատուկ պայմաններ:Եթե ձեզ հարկավոր է հակաբիոտիկների ընդունում, ասեք ձեր բժշկին, թե դրանց զուգահեռ ինչ այլ դեղեր կամ սննդային հավելումներ եք օգտագործում: Մի մոռացեք ասել սննդի կամ դեղերի նկատմամբ ունեցած ալերգիայի և այլ առողջական խնդիրների մասին: Հարկավոր է նաև ձեր բժշկին տեղեկացնել, հղիության մասին։ Միշտ վերցրեք բժշկի նշանակած դեղաչափը։ Հետևեք դեղի պահպանման ժամկետին: Առանց բժշկի դեղատոմսի հակաբիոտիկներ մի ընդունեք։

Ի՞նչ է սեզոնային գրիպը

Սուր շնչառական վիրուսային հիվանդությունները բնութագրվում են մարդու շնչառական համակարգի ախտահարումով: Այս հիվանդություններն ամենատարածվածն են ոչ միայն վարակիչ, այլ նաև ընդհանուր հիվանդացության կազմում:Գրիպը սուր շնչառական վարակիչ հիվանդություններից ամենաշատ ուսումնասիրվածն է: Այն բնութագրվում է համաճարակների զարգացումով, երբեմն առաջացնելով համավարկներ (պանդեմիա): Գրիպին յուրահատուկ են մի շարք բարդություններ, որոնցից ամենածանրը թոքաբորբն է, այն խիստ վտանգավոր է հղիների, երեխաների և տարեցների համար։ Ավելի հաճախակի հանդիպող բարդություններից են բրոնխիտը, միջին ականջի, քթի հարակից խոռոչների բորբոքումները։ Գրիպը կարող է պատճառ դառնալ մի շարք քրոնիկ հիվանդությունների սրացման։ Գրիպի վարակը մինչև 5 տարեկան երեխաների մոտ կարող է առաջացնել բարդություններ` ջրազրկում, թոքաբորբ, բրոնխիտ, խոռոչների և ականջի բորբոքումներ, ինչպես նաև ֆեբրիլ ցնցումներ, հազվադեպ նաև՝ վիրուսային շճային մենինգիտ, էնցեֆալիտ կամ էնցեֆալոպաթիա: Հղիների շրջանում գրիպը մեծացնում է վաղաժամ ծննդաբերությունների և անհաս նորածինների ծնվելու ռիսկը:Գրիպի հարուցիչըՀարուցիչները ՌՆԹ պարունակող վիրուսներ են: Գրիպի վիրուսն ունի 3 տեսակ` Ա, Բ, Ց, որոնցից, ախտածնության տեսակետից, առավել վտանգավոր են Ա և Բ տեսակները: Ա տեսակն առավել ագրեսիվ է, նրա հակածնային կառուցվածքը միատարր չէ: Երկու մակերեսային հակածնի՝ հեմագլյուտինինի և նեյրամինիդազայի յուրահատկություններին համապատասխան, վիրուսը բաժանվում է ենթատեսակների: Հայտնի են հեմագլյուտինինի 18 և նեյրամինիդազայի 11 տարատեսակ: Գրիպի վիրուսին բնորոշ է ժամանակի ընթացքում նոր ենթատեսակների առաջացումը` տարբեր հարուցիչների կառուցվածքային տարրերի խաչաձևման և մուտացիայի առաջացման շնորհիվ, ինչպես նաև համավարակը: Համավարակը հիվանդության տարածումն է տարբեր աշխարհամասերում: Գրիպի համավարակներն առաջանում են գրիպի վիրուսի նոր ենթատեսակով, որը մարդկային պոպուլյացիայի համար անհայտ և անսովոր հարուցիչ է, հեշտությամբ կարող է փոխանցվել մարդուց մարդուն և վարակված մարդկանց մեծամասնության համար հիվանդության և մահացության պատճառ դառնալ։Համավարակից հետո վիրուսի այդ շտամը դառնում է սովորական և դրանով հետագայում հարուցվում է սեզոնային գրիպ, որն ունի սեզոնայնություն: Անցած դարում եղել է գրիպի երեք համավարակ` Իսպանական գրիպ (1918-1919թթ.), Ասիական գրիպ (1957-1958թթ.) և Հոնգ Կոնգի գրիպ (1968-1969թթ.), որոնցից ծանր եղել է 1918-1919 թվականների համավարակը՝ խլելով 20-40 մլն մարդու կյանք:Բ տեսակի հարուցիչը համեմատաբար կայուն է: Նրա մակերեսային հակածինները՝ հեմագլյուտինինը և նեյրամինիդազան ավելի դանդաղ և ավելի հազվադեպ են փոփոխվում:Սեզոնային գրիպի դեմ պատվաստումները ռիսկի խմբերի շրջանում կազմակերպվում և իրականացվում են կամավոր սկզբունքով, պետական պատվերի շրջանակներում: Հիվանդության ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու համար բնակչության որոշակի խմբերի առաջնահերթ պատվաստումը անհրաժեշտ է հանրային առողջության նկատառումներով, քանի որ այն կարող է որպես պաշտպանություն ծառայել բնակչության այն խմբերին, որոնք իրենց աշխատանքի հետ կապված ենթարկվում են վարակման բարձր ռիսկի: Հետագայում պատվաստումների կատարման համար գերակա խմբերի ցանկն ընդլայնվել է, նրանում ներառված են.1) Բուժաշխատողներ (մանկաբույժներ, ընտանեկան բժիշկներ, թերապևտներ, տեղամասային բուժքույրեր, ընդունարանի, շտապ օգնության, վերակենդանացման բաժանմունքների բուժանձնակազմ),2) Դպրոց ինտերնատների աշակերտներ և սպասարկող անձնակազմ,3) Մանկատների սաներ և սպասարկող անձնակազմ,4) Ծերանոցների բնակիչներ և սպասարկող անձնակազմ,5) Հոգեկան առողջության կենտրոնների հիվանդներ և սպասարկող անձնակազմ,6) Հղիներ,7) Զորակոչային տարիքի անձինք, զինծառայողներ,8) Ոստիկանության աշխատակիցներ9) Քրոնիկ հիվանդություններով տառապող անձինք:Հղի կանայք առավել բարձր ռիսկի խումբ են կազմում գրիպով ծանր հիվանդացության տեսակետից: Հղի կանանց մոտ գրիպի բարձր ընկալունակությունը պայմանավորված է հղիության ընթացքում սիրտ-անոթային և շնչառական համակարգերում տեղի ունեցող ժամանակավոր ֆիզիոլոգիական, ինչպես նաև իմունաբանական փոփոխություններով: Ծանր հիվանդացության ռիսկը մեծանում է հղիության ժամկետի մեծացմանը զուգահեռ: Բացի այդ, վաղ հետծննդյան շրջանում նույնպես, կանայք գրիպի ծանր հետևանքների բարձր ռիսկի են ենթարկվում։Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների՝ գրիպի և սուր շնչառական վարակների արձանագրումը պայմանավորված է սեզոնով: Հայաստանում ևս դիտվում է գրիպի և սուր շնչառական վարակների սեզոնային ակտիվացում, մասնավորապես՝ Ա տեսակի H1N1 ենթատեսակի: Սակայն այն վերահսկելի է:Գրիպի վիրուսներն անընդհատ փոխվելու հատկություն ունեն, ուստի պատվաստանյութը յուրաքանչուր սեզոն թարմացվում է՝ տվյալ սեզոնին համապատասխան: Պատվաստումն անհրաժեշտ է ստանալ ամեն տարի՝ լիովին պաշտպանված լինելու համար՝ հատկապես երեխաներին:Թեպետ գրիպի դեմ պատվաստանյութերը ձեռք են բերվում ռիսկի խմբի համար, սակայն այդ խմբի շրջանում ցածր է գրիպի դեմ պատվաստումներում ընդգրկվածությունը:Որքա՞ն անվտանգ են սեզոնային գրիպի դեմ պատվաստանյութերըՍեզոնային գրիպի դեմ պատվաստանյութերն անվտանգ են և պատվաստվածները սովորաբար այն լավ են տանում: Այս պատվաստանյութերը չափազանց հազվադեպ են ծանր կողմնակի երևույթներ առաջացնում: Թեթև կողմնակի երևույթները՝ գլխացավը, ներարկման տեղում ռեակցիաները՝ ցավ, կարմրություն, այտուցվածություն, կոշտություն, պատվաստումների 10%-ից պակաս են կազմում:

Իմունականխարգելման ազգային ծրագիր. Պատվաստումներ

Բնակչության (հանրային) առողջության պահպանումը, խթանումը և հիվանդությունների կանխարգելումը, որպես հանրային առողջապահության հիմնարար ուղղություններ, սահմանված են Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (այսուհետ` ԱՀԿ) կողմից: Դրանք, որպես համակարգված և համապարփակ գործողությունների զուգակցում, առանցքային են նաև Հայաստանի առողջապահական քաղաքականության մեջ` կազմելով Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը:Համաձայն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) տվյալների` աշխարհում մինչև 5 տարեկան մոտ 12 մլն երեխա է մահանում, որոնցից 3 մլն-ը այնպիսի հիվանդությունների հետևանքով, որոնք հնարավոր էր կանխել, եթե ժամանակին պատվաստում իրականացվեր:Պատվաստումների կիրառումն ամբողջ աշխարհում մեծ հեղափոխություն էր վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարի գործում, ընդհուպ՝ մինչև դրանց վերացումը։ Արդյունքում` աշխարհում, ընդհանուր առմամբ, կտրուկ նվազել է ինչպես կառավարելի հիվանդությունների մակարդակը, այնպես էլ՝ այդ հիվանդությունների պատճառով մահվան դեպքերը: Այսօր արդեն փաստ է բնական ծաղկի վերացումը, իսկ պոլիոմիելիտի, կարմրուկի, կարմրախտի, դիֆթերիայի, վիրուսային հեպատիտ Բ-ի վերացումը՝ հնարավոր է և հասանելի: ԱՀԿ տվյալներով` պատվաստումների շնորհիվ աշխարհում տարեկան 2-3 մլն կյանք է փրկվում:Մանկական հաuակում պատվաuտվելով` միլիոնավոր մեծահաuակներ կարող են փրկվել այնպիuի վարակիչ հիվանդություններից, որոնք թաքնված ընթացք ունեն մանկական հաuակում և արտահայտվում են մեծ տարիքում, մասնավորապես` հեպատիտ «Բ»-ի դեպքում։Իմունականխարգելման ծրագիրը Հայաստանում հաստատվել է Առողջապահության նախարարության կողմից՝ 1994թ.-ին։ Իսկ արդեն 2005թ.-ին նոյեմբերի 21-ին կառավարության որոշմամբ հաստատվեց Իմունականխարգելման առաջին ազգային ծրագիրը։ Ներկայում գործում է 2016-2020թթ. համար նախատեսված ազգային ծրագիրը:Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի նպատակը Հայաստանի Հանրապետությունում կառավարելի վարակիչ հիվանդություններով հիվանդացության նվազեցումն է, դրանց հետևանքով մահվան դեպքերի կանխարգելումը և վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության անընկալության ապահովումը:Ծրագրի շրջանակում նախատեսված են հետևյալ հիվանդությունների կառավարումը, կանխարգելումն ու բացառումը։ Կառավարելի հիվանդություններ` կանխարգելիչ պատվաստումների միջոցով կանխարգելվող կամ կառավարվող հիվանդություններ։ Նպատակային հիվանդություններ` արմատական վերացման ենթակա (պոլիոմիելիտ), էլիմինացիայի, այսինքն տեղական դեպքերը վերացնելու ենթակա (կարմրուկ, կարմրախտ), ինչպես նաև վերահսկման ենթակա (դիֆթերիա, կապույտ հազ, մանրէային թոքաբորբեր, մենինգիտներ և սեզոնային գրիպ) կառավարելի վարակիչ հիվանդություններ։Վարակիչ հիվանդությունների իմունականխարգելում` միջոցառումների համակարգ է, որն ուղղված է կանխարգելիչ պատվաստումների միջոցով վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելմանը, տարածման սահմանափակմանը, էլիմինացմանը (հիվանդության տեղական փոխանցման ընդհատում) և արմատական վերացմանը։

Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգ

Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգն առողջապահական տվյալների կառավարման միասնական համակարգ է, որտեղ մուտքագրվում և պահվում են բնակչի առողջությանը վերաբերվող ամբողջական տվյալներ: Դա հնարավորություն է տալիս բուժող բժշկին անհրաժեշտության դեպքում էլեկտրոնային եղանակով տեսնել պացիենտի առողջության պատմությունն ու նրա բուժման վերաբերյալ կայացնել տեղեկացված որոշումներ:ՀՀ-ում Էլեկտրոնային առողջապահության միասնական տեղեկատվական ԱՐՄԵԴ համակարգը հանդես է գալիս որպես տվյալների փոխանցման համապարփակ և համաժամանակյա հարթակ երեք տեսակի տվյալների համար` կլինիկական, վարչական և ֆինանսական:Համակարգի միջոցով ներկայումս իրականացվում են պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության, սպասարկման (պետական պատվերի), սոցիալական փաթեթի շրջանակում սպասարկվող այցերին վերաբերող վարչական, ֆինանսական և որոշ կլինիկական տվյալների գրանցումն ու փոխանցումը, պետության և ապահովագրական կազմակերպությունների կողմից փոխհատուցումները:Համակարգում առկա է 2.9 մլն քաղաքացու անձնական բժշկական քարտ։ Յուրաքանչյուր քաղաքացի իր անձնական էջ կարող է մուտք գործել իր նույնականացման քարտի (ID քարտ) PIN կոդով՝ armed.am կայքի միջոցով։Պացիենտի անձնական էջն այժմ տեղեկություն է պարունակում այն մասին, թե տվյալ քաղաքացին որ պոլիկլինիկայում և որ բժշկի մոտ է կցագրված։ Պետպատվերով և սոցփաթեթով սպասարկված քաղաքացիների դեպքում դրանք տեղեկություն են պարունակում նաև այցի շրջանակում ստացած բուժման մասին։Համակարգի միջոցով հնարավոր կլինի առցանց դիտել յուրաքանչյուր պացիենտի առողջության պատմությունն ու բուժման համար անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, և դրա հիման վրա կայացնել տեղեկացված որոշումներ նրա բուժման վերաբերյալ:Պացիենտի առողջության մասին տվյալները նրա համաձայնությամբ առցանց հասանելի են բժիշկներին ամենուր՝ անկախ բուժհաստատության և պացիենտի գտնվելու վայրից: Պացիենտի առողջության էլեկտրոնային պատմությունը հնարավորություն է տալիս թղթերի կույտը փոխարինել էլեկտրոնային տվյալներով, որոնք հնարավոր է արագ գտնել, իսկ դրանք կորցնելու ռիսկերը բացառված են: Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգը նաև հնարավորություն է տալիս գտնել բժիշկ, առցանց հերթագրվել, ստանալ էլեկտրոնային դեղատոմս, եթե կրկնակի զննության անհրաժեշտություն չկա:Համակարգի միջոցով հնարավոր է դիտել պացիենտի բոլոր հետազոտությունների արդյունքները, ինչը հնարավորություն է տալիս խուսափել դրանց անհարկի կրկնությունից:Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգի ամբողջական գործարկումից հետո քաղաքացին հնարավորություն կունենա իրեն վերաբերող առողջապահական տեղեկությունը տեսնել և կառավարել մեկ կետից։Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգը համապատասխան գերատեսչություններին հնարավորություն է տալիս ստանալ ճշգրիտ վիճակագրական տվյալներ Հայաստանում առողջապահության ընդհանուր պատկերի վերաբերյալ: Այն խթանում է կանխարգելիչ առողջապահությունը, օգնում վաղ փուլի ախտորոշումներին և նվազեցնում համաճարակների բռնկման ռիսկերը:Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգը հնարավորություն կտա լուծել սահմանամերձ համայնքներում բարձրորակ բուժծառայությունների պակասի խնդիրը:Էլեկտրոնային առողջապահության համակարգում տվյալների պաշտպանությունն ապահովելու տեսակետից կարևոր է այն, որ առողջության պատմության հասանելիությունը բուժաշխատողին որոշում է պացիենտը: Բուժաշխատողը կարող է մուտք ունենալ պացիենտի առողջության մասին տվյալներին՝ միայն նրա համաձայնությամբ կամ արտակարգ պատահարների դեպքում՝ անհետաձգելի բժշկական օգնություն ցույց տալու նպատակով:Համակարգ մուտք գործելու դեպքում քաղաքացուն հասանելի է բացառապես իր անձին մատուցված բժշկական ծառայությունների վերաբերյալ տեղեկատվությունը։ Պացիենտի առողջության պատմությունը դիտելու յուրաքանչյուր դեպք գրանցվում և անժամկետ պահպանվում է համակարգում, և պացիենտն իր անձնական էջից կարող է տեսնել այդ դեպքերը։ Անօրինական մուտքի բացահայտման դեպքում հնարավոր է իրականացնել հետաքննություն և ձեռնարկել օրենքով նախատեսված միջոցառումներ։

Մեր
Գործընկերները

Հետեվեք մեզ

Doctorsnet.am Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Կայքից ամբողջական կամ մասնակի մեջբերումներ կատարելիս հղումը Doctorsnet.am-ին պարտադիր է: © 2018 Doctorsnet LLC Գովազդային նյութերի բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում:

Բժիշկների գրանցման պայմաններ

Խնդրում ենք լրացնել բոլոր դաշտերը, անհրաժեշտության դեպքում զանգահարել հետևյալ հեռախոսահամարներով՝ 098/041 35 00 55 Գրանցվելը վճարովի է․ վճարել անհրաժեշտ է 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Վճարման մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ այստեղ՝
https://doctorsnet.am/pdf/DOCTORSNET.pdf

Բուժհաստատությունների գրանցման պայմաններ

Խնդրում ենք լրացնել բոլոր դաշտերը, անհրաժեշտության դեպքում զանգահարել հետևյալ հեռախոսահամարներով՝ 098/041 35 00 55 Գրանցվելը վճարովի է․ վճարել անհրաժեշտ է 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Վճարման մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ այստեղ՝
https://doctorsnet.am/pdf/DOCTORSNET.pdf

Գրանցվել

Բժիշկ

Բուժհաստատություններ

կամ

Անուն

ՀԱՅՐԱՆՈՒՆ

Ազգանուն

Հեռախոս

Էլ․հասցե

Արական Իգական

Գաղտնաբառ

Կրկնել գաղտնաբառը

Ինչպես օգտվել մեր կայքից

Ես համաձայն եմ պայմաններին եվ ծառայություններին

Մուտք

Գրանցվել

բժիշկ

Բուժհաստատություններ

կամ

Էլ․հասցե

Գաղտնաբառ

Ինչպես օգտվել մեր կայքից

Մոռացել եք Գաղտնաբառ

Էլ․հասցե

Գաղտնաբառ

Ինչպես օգտվել մեր կայքից

Մոռացել եք Գաղտնաբառ

Փաթեթներ

Բուժհաստատությունների համար

ՍՏԱՆԴԱՐՏ - տարեկան 25.000 ՀՀ դրամ

Բուժհաստատության մասին տեղեկատվության գրանցում կայքում, ֆեյսբուքյան նյութի պատրաստում և հրապարակում Doctorsnet.am ֆեյսբուքյան խմբում և մասնագիտական խմբում:
ՊՐԵՄԻՈՒՄ - տարեկան 170.000 ՀՀ դրամ
- Բուժհաստատության մասին տեղեկատվության գրանցում, ֆեյսբուքյան նյութի պատրաստում և հրապարակում Doctorsnet.am ֆեյսբուքյան խմբում և մասնագիտական խմբում:
- Տուրի պատրաստում բուժհաստատության ներսում՝ նկարների շարք-ֆեյսբուքյան տեսահոլովակի պատրաստում և տեղադրում Doctorsnet.am-ի ֆեյսբուքյան էջում և համապատասխան մասնագիտական խմբերում:

Փաթեթներ

ՍՏԱՆԴԱՐՏ - 15.000 ՀՀ դրամ

ՊՐԵՄԻՈՒՄ - 50.000 ՀՀ դրամ

Փաթեթներ

ՍՏԱՆԴԱՐՏ - տարեկան 25.000 ՀՀ դրամ

ՊՐԵՄԻՈՒՄ - տարեկան 170.000 ՀՀ դրամ